چکیده :
پیشرفت علم پزشکی و در کنارآن پیشرفت علم اطلاع رسانی و علم کامپیوتر در سالهای گذشته ، تحولات اساسی را در سیستمهای مدیریت بیمارستانی بوجودآورده است . سیستمهای کامپیوتری در سیستمهای مدیریت بیمارستانی رخنه کرده و در بیمارستانها از سیستمهای کامپیوتری اطلاعات پزشکی بهره برداری میشود .حرکتهای مختلفی در این راستا صورت گرفته است و سیستمهای متنوعی ایجاد شده است . در ایجاد این سیستمها از روشهای مختلفی بهرهبرداری شده . به هرحال تمامی این سیستمها به هر گونه که ایجاد شده باشند ، باید شرایط خاصی را در بر بگیرند و مواردی را رعایت نمایند . در غیر اینصورت سیستمها کارائی مناسبی در بهبود عملیات سیستم مدیریت بیمارستان نخواهند داشت . در این مقاله پس از بحثی مختصر پیرامون چنین سیستمهائی ، خصوصیاتی را که این سیسستمها باید داشته باشند مورد بحث قرار میدهیم و پس ازآن طرح یک سیستم پیشنهادی و اجزاءآن مطرح شده و مورد بررسی قرار میگیرد .
1- مقدمهای بر سیستمهای اطلاعات بیمارستانی
پیشرفت علوم پزشکی و رشد انفجارگونه تکنولوژیدر جهان ، در دو قرن اخیر، منجر به پیچیدگی روابط و عملیات پزشکی گردیده است وباافزایش این پیچیدگی نیاز به علمی احساس میگردد تا بتواند این پیچیدگی را کنترل نماید و هدایت عملیاترا در این میان بدست گیرد .شالوده علم پزشکی امروز بر اطلاعات بناشده است زیرا این اطلاعاتاست که مشخص میکند یک فراروند در عملیات پزشکی به چه صورت انجام شده و این اطلاعات استکهباید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد تا بتوانبراساس آن تصمیمگیری بعدی را مشخص و برنامه ریزی نمود . اما هرچه پیچیدگی عملیات و قوانین بیشتر میشود و حجم اطلاعات با سرعت سرسامآوری بالا میرود علم پزشکی به عنوان یک مکانیزم منفرد از همگامی بارشد تکنولوژی در میماند . قبل ازآنکه یک پزشک بتواند اطلاعات کافی را برای تصمیمگیری در مورد بیمار بدستآورد ، زمان اجرای تصمیم فرا رسیده و پزشک یا باید زمان تصمیمگیری را به تاخیر بیاندازد که ممکن است خطر آفرین باشد و یا اینکه از دستیابی به اطلاعات لازم چشم بپوشد و بر اساس بخشی از اطلاعات موجود تصمیمگیری نماید . در هر دو صورت خسارات فراوانی ممکن است وارد شود . و این،یعنی زمان سریعتر ازآن میگذرد که اطلاعات موجود را مورد دسترسی و پردازش قرار داد .تصمیم گیری در فضائی از تریلیونهادادهآماری ، برایآنکهآیندهای قابل پیش بینی را فراهم کند،نیازمند بررسی این تریلیونهادادهاست ،ولی قبلازآنکه بتوان این داده ها را پردازش کردآینده ، حال وگذشته شده است . در اینجا نطفههای علوم اطلاعات پزشکی بنا نهاده شدوسیستماتیک کردن بررسی اطلاعات و روند تصمیم گیری به عنوان یک ضرورت پذیرفته شد و به صورتیک علم درآمد و اختراع کامپیوترها به دادبررسی کنندگان اطلاعاتو تصمیم گیرندگان رسید و سرعت پردازش اطلاعات را به حد غیر قابل تصوری بالا برد .
در پزشکی امروز حجم اطلاعات چنان بالاست که بدون کامپیوترها نمیتوان به هیچ عملی دستیازید . سرعت عملیات سیستمها وحجم اطلاعات ورودی و خروجی یک سیستم با استفادهازتکنولوژی مدیریتاطلاعاتوکامپیوتر آنچنان بالاست که حیات یک سیستم کند و دور از این تکنولوژی را در کنار دیگر سیستمها غیر ممکن میسازد . سیستمهای قدیمی موجود در بیمارستانها در دنیای امروز جوابگوی نیازها نیست .دریکتصمیمگیری ، پزشک ، امروز نیاز به هزاران موضوع اطلاعاتی از وضعیت بیمار و سایر اطلاعاتآماری دارد . بدون این اطلاعات تصمیمگیری پزشک بیشباهت به یک بند بازی نیست .
سیستمهای اطلاعاتی بیمارستانی باید دارای خصوصیاتی باشند که این خصوصیات در بخشهای بعدی مورد بحث قرار میگیرند . همچنین یک سیستم نمونه مثالی بعنوان یک پیشنهاد و یک بررسی نمونه مطرح میشود .
سیستم پیشنهادی بیمارستان به صورتی پیش بینی گردیده است تا علاوه بر امکان دستیابی به اطلاعات بیماران در سریعترین زمان ممکن و به کاملترین شکل ، عملیات اداری و مالی بیمارستان را که یکی از معضلات مدیریت یک بیمارستان محسوب میشود با سادهترین نحوانجامداد.
توضیح پارهای از اصطلاحات بکار رفته در متن
شبکه تشکیل میشود از تعدادی کامپیوترمستقل که بوسیله کابل با یکدیگر متصل گردیدهو امکان مبادله اطلاعات با هم را دارند .
ایستگاه به کامپیوتری گفته میشود که در یک شبکه قرار دارد و میتواند با کامپیوترهای دیگر موجود در شبکه متصل شود .
سرویسدهنده SERVER کامپیوتری است که در یک شبکه امکان خاصی را نظیر ذخیرهسازی بانک اطلاعات در اختیار کامپیوترهای دیگر موجود در شبکه قرار میدهد .
سیستم توزیعی سیستمی است که هر یک از بخشهایآن در یک کامپیوتر قرار گرفته است ولی از طریق شبکه دسترسی به تمام بخشها میسر است .
سیستم متمرکز سیستمی است که تمام بخشهایآن در یک کامپیوتر قرار گرفته ( مخالف توزیعی ) . این سیستم نسبت به سیستم توزیعی دارای معایبی است که در متن مقالهپیرامونآن توضیحات بیشتری ارائه میشود .
2- خصوصیات عمومی که سیستم اطلاعات بیمارستانی باید داشته باشد
1-2- انعطاف پذیری
سیستمها تماما باید از انعطاف پذیری بسیار زیاد برخوردار باشند ، به نحوی که تغییراتی را که به مرور زمان با توجه به پیشرفت وتغییرات محیطی باید بر سیستم اعمال نمود به سادگی بر سیستم قابل انجام باشد . این انعطافپذیری ، عمر سیستم را به مدت بسیار زیادی افزایش میدهد .
2-2- پیاده سازی بر طبق اصول مهندسی
سیستمهای کامپیوتری تشکیلات بسیار پیچیدهای است که در صورتی که این تشکیلات به نحو مناسب سازماندهی نشده باشد و از اصول مهندسی پیروی نکند ، مشکلات فراوانی را در بر خواهد داشت . این مشکلات منجر به عدم استفاده بهینه از سیستمها و در بعضی موارد شکست کلی سیستم میشود .
3-2- توزیعی بودن سیستم
معمولا به سه طریق میتوان سیستمها را ایجاد نمود :
1- سیستمهای کامپیوتری منفرد و جدا از هم .
در این حالت سیستمها به صورت مستقل ایجاد شده و هیچ ارتباطی با هم ندارند و بزرگترین اشکال چنین سیستمی در همین موضوع است که نمیتوان اطلاعات بخشهای مختلف سیستمها را با یکدیگر مبادله نمود . ایجاد چنین سیستمهائی در محیط یک بیمارستان بزرگ از نظر علم کامپیوتر کاملا مردود است .
2- سیستمهای کامپیوتری متمرکز .
در این حالت یک سیستم بزرگ کلیه عملیات را انجام میدهد و عملیات کامپیوتری کل بیمارستان تحت نظارت یک سیستم انجام میشود . در واقع یک کامپیوتر بسیار قوی در بیمارستان قرار گرفته و تمام بخشهای بیمارستان به این کامپیوتر متصل شده و عملیات خود را بر رویآن انجام میدهد . چنین سیستمی نیاز به سختافزارهای بسیار گران دارد و مهمترین مسئلهآن است که پیچیدگی تولید چنین سیستمهائی باعث کاهش ضریباطمینان سیستم میگردد و همین موضوع باعث میشود که تولید نیمی ازچنینسیستمهائی در کشور به مرحله بهره برداری نرسد و در مراحل تولید متوقف بماند ، سیستمهای به نتیجه رسیده نیز هزینه بسیار زیاد و زمان بسیار زیادی را طلب میکند که گاها چندین برابر سیستمهای توزیعی مشابه است . از طرف دیگر انعطاف پذیری سیستمها کم میشود و به دلیل پیچیدگی به سادگی نمیتوان تغییرات لازم را در سیستمها به مرور زمان ایجاد نمود ، بنا براین چنین سیستمهائی بسیار زودتر از رده کاری خارج میشوند . این سیستمها و سختافزارآنها در سال نیاز به هزینه بسیار بالائی برای نگهداری دارند و از این رو نسبت به سیستمهای توزیعی مناسب نیستند .
3- سیستمهای کامپیوتری توزیعی .
یک سیستم توزیعی به زبان بسیار ساده دارای خصوصیات زیر است :
بیش از یک عضو ( سیستم ) دارد .
هر عضو میتواند به صورت مستقل عمل نماید . یعنی اگر عضو دیگری وجود نداشته باشد خللی در عملیات سیستم پیش نمیآید . تبادل اطلاعات بین اعضاء بدون دخالت عامل خارجی ( انسان ) صورت میگیرد . ( اپراتورهایسیستم در تبادل اطلاعات بین سیستمها دخالتی نمیکنند ) .
اعضاء با یکدیگر سازگارند .
منابع اطلاعاتمیتواند در عضوهای دیگر باشد . یعنی لزوما تمام اطلاعات لازم برای یک سیستم نباید در همانسیستم متمرکزباشد و میتواند در سیستمهای دیگر قرار داشته باشد و در مواقع لزوماز سیستم مورد نظر درخواست در اختیار قرار گذاشتناطلاعات انجام میشود.این موضوع از افزونگی اطلاعات میکاهد .یعنی اطلاعاتی که در یک سیستم به صورت محدودمورداستفاده قرار میگیرد ولی در سیستم دیگرکاربرد زیادی دارد در هر دو سیستم ذخیره نمیشود بلکه در سیستمی ذخیره میشود که کاربرد زیادی دارد .
نوع برنامهها و محیط هر عضو میتواندبا عضودیگرمتفاوتباشد.به عنوان مثال یکسیستم در محیط سیستمعامل DOS و سیستمدیگر در محیط سیستمعامل UNIX عملنماید. یا اینکه یکسیستم در محیط کامپیوترهای Main و دیگری در محیط کامپیوترهای PC عملکند . چنین سیستمهائی سریعتر تولید میشوند ، ارزانتر هستند ، سختافزار ارزانتری نیاز دارند ، ارزانتر نگهداری میشوند و انعطافپذیری بسیار بالائی دارند و همچنین قابلیت اطمینان بالاتری دارند . یک محاسبه ریاضی نشان میدهد که اگر یک سیستم دارای n بخش باشد و هر بخش درصد خطای E را داشته باشد درصد خطای کل سیستم عبارت است از :
در سیستم متمرکز E
در سیستم توزیعی E*n
و واضح است که در مواقعی که n بسیار بزرگ باشد ، چه تفاوتی بین قابلیت اطمینان سیستمهای متمرکز و توزیعی وجود دارد .
4-2- امنیت بسیار بالا
امنیت در سیستمهای بیمارستانی جایگاه ویژهای دارد . از قابلیتهای امنیتی سیستم میتوان موارد زیر را برشمرد :
بررسی وضعیت در خواست کنندگان از نظراجازه دستیابی به اطلاعات و برنامهها .
تعریف تائید کننده و صادر کننده اجازه برای یک عملخاص از بین افراد مختلف ( امضاء تائید) .
تعریف قابلیت دستیابی عمومیدرحالتهایخاصبانظرمدیریت. محدود سازی اپراتورها از لحاظ قدرت اعمال تغییرات در سیستم. ( هر اپراتور فقط به محدودهای که مجاز است وارد شود ) .
یافتن تغییرات غیرعادی در سیستم .
یافتن تغییراتحاصل از نفوذ غیر کانالیزهبهسیستم .
یافتن تغییرات در کدها و وضعیت سیستمامنیتی .
هشداردهی در مواردی که احساس شود امنیت سیستم به مخاطره افتاده و یا اینکه خللی در عملیات عادی سیستم پیشآمده باشد و ارسال این هشدار به سیستم مدیریت بصورت خودکار .
5-2- مکانیزمهای جستجوو استنتاج هوشمند
انجام عملیات هوشمندانه به صورتی است که میتوان شیوههای عملیات جدیدی را بخصوص در زمینه جستجو و استنتاج اعمال نمود. واین بهکاربر امکان میدهد که خود روالهایاستنتاج و جستجوی مورد نیاز خودرا طراحی نماید .
6-2- زبان برنامهسازی میزبان HOST LANGUAGE
در بکارگیری عملیاتی سیستم امکاندارد حالتی پیش آید که درآن حالت سیستم جوابگوی نیاز کاربران نباشد . از این جمله حالات میتوان به مواردی که یک محقق نیاز به انجام یکجستجوی بسیار پیچیده کهبا ساختهای موجود در سیستم قابل انجام نیست اشاره کرد. در چنین حالتی باید مجموعهای از کتابخانههاوابزارهاTOOLSBOX رابهزبانهای برنامه سازی متداول در اختیار داشت که توسط این ابزارها و با کمک کتابچههای راهنمای برنامهنویسی ، یک برنامه نویس بتواند عملیات مورد نظر خود را انجامدهد .
7-2- ابزارهای جانبی اعمال تغییرات سیستمی
در یک محیط کاربردی ، ابزارهای جانبی اعمال تغییرات سیستمی از اهمیت ویژهای برخوردار است . اینابزارها باید از سادهترین عملیات گرفته مانند تغییرمحل کاراکترها بر صفحه کلیدو تغییر شکل و رنگ منوها ، تا عملیات پیچیده مانند تغییر قوانین ( مثلا تغییر بندهای نظامهماهنگ پرداختحقوق در سیستم حقوق ودستمزد ) را انجام دهند .
و...
NikoFile
