مثلث حریق :
براى ایجاد آتش، وجود مثلث حریق (سوخت، حرارت و اکسیژن) ضرورى است. چنانچه یکى از این سه ضلع برداشته شود، آتش‌سوزى به‌خودى‌خود از بین مى‌رود. از بین‌بردن حرارت یا سردکردن حریق معمولاً با آب صورت مى‌گیرد که بسیار مؤثر و در عین حال کم‌خرج است. به‌طور کلى براى اطفاءِ حریق، جامدات بهترین وسیله به‌شمار مى‌آیند.
براى از بین‌بردن ضلع سوخت باید آن را از حریق جداکرد. بهترین کار آن است که مانع از رسیده هوا یا اکسیژن شویم. براى مثال، مواد سوختنى را که بر روى زمین پخش هستند و هنوز شعله‌ور نشده‌اند، یا در ظروف درباز مشتعل شده‌اند با کف شیمیائى یا فیزیکى کاملاً مى‌پوشانند تا مانع از رسیدن هوا یا اکسیژن به آنها شوند. این طریقهٔ خاموش‌کردن را بیشتر خفه‌کردن گویند. پودرهاى شیمیائی، مایعات و گازهاى خاموش‌کننده که با فشار بر روى مواد مشتعل پاشیده مى‌شوند سنگین‌تر از هوا هستند و در واقع اکسیژن را دور مى‌کنند تا حریق خاموش شود. حتى اگر درصد اکسیژن هوا بر اثر اختلاط با گازهاى بى‌اثر از حد معینى کمتر شود، حریق به‌خودى‌خود خاموش مى‌شود. البته آنچه گفته شد جنبهٔ کلى دارد و در تمامى موارد، استفاده از آب یا کف کارساز نیست. براى مثال، آتش‌سوزى‌هاى الکتریکى را با آب یا کف خاموش نمى‌کنند. در این موارد ابتداء باید جریان برق را قطع کرد، وگرنه خطر برق‌گرفتگى نیز اضافه مى‌شود. در انتشارات سازمان بین‌المللى دفاع غیرنظامی، روش‌هاى دیگرى به‌شرح زیر به‌چشم مى‌خورد:
آتش بر اثر شعله به‌صورت آتش‌سوزى در مى‌آید. پرتوافکنى شعله وحشت‌زا و عامل انتشار و توسعهٔ آتش‌سوزى است و در عین‌حال مانع دست‌یابى به کانون اصلى حریق و خاموش‌کردن آن مى‌شود. پس مثلث حریق درون دایرهٔ شعله قرار مى‌گیرد. براى خاموش‌کردن حریق ابتداء باید شعله را از بین برد و سپس با توجه به نوع آتش با شیوهٔ خاصى آتش‌سوزى را اطفاء کرد. چون از یک‌سو، شعله تظاهرات مرئى اکسیداسیون گاز سوخت است و از دیگر سو، هر نوع مادهٔ قابل احتراق حتى جامدات ابتداء به‌صورت گاز در مى‌آید، لذا مى‌توان گفت که در اطفاءِ هرگونه آتش‌سوزى ابتداء باید با آتش گاز (شعله) مبارزه کرد و براى این مقابله، تجربیات سالیان دراز کشورهاى پیشرفته نشان داده است که هیچ وسیله‌اى بهتر از گرد ویژهٔ شیمیائى نیست.
درجهٔ احتراق: درجهٔ حرارتى که لازم است تا احتراق حاصل شود و به آن درجهٔ حرارت سوخت گویند و به سه گروه به‌شرح زیر تقسیم مى‌شود:
۱. نقطهٔ اشتعال: کمترین درجهٔ حرارتى که یک جسم مى‌تواند آن‌قدر بخار اشتعال‌پذیر متصاعد کند که با دریافت شعله، احتراق موقتى و کوتاه به‌وجود آورد و عمل احتراق ادامه یابد.
۲. نقطهٔ آتش: کمترین درجهٔ حرارتى که یک ماده باید دریافت کند تا با رسیدن منبع آتش‌زنه مشتعل شود و با دورکردن منبع آتش‌زنه، سوختن آن ادامه پیدا کند.
اختلاف بین نقطهٔ آتش و نقطهٔ اشتعال دراین است که درجهٔ حرارت مورد لزوم درنقطهٔ اشتعال فقط براى احتراق موقتى است، در صورتى‌که در نقطهٔ آتش، درجهٔ حرارت باید آن‌قدر بالا باشد که احتراق ادام یابد. بنابراین، حرارت نقطهٔ آتش کمى بالاتر از حرارت نقطهٔ اشتعال است.
۳. درجهٔ حرارت خودسوزی: کمترین درجهٔ حرارت براى اینکه یک مادهٔ اشتعال‌پذیر بدون احتیاج به منبع آتش‌زنه به‌خودى خود مشتعل شود.
خاموش کننده‌های پودر و گاز
این نوع خاموش کننده‌ها خود به دو گروه تقسیم می شوند . الف ) کارتریج داخل ب ) کارتریج بیرون
الف ) کارتریج داخل : عامل فشار در این نوع خاموش کننده‌ها گاز CO۲ می‌باشد که در داخل یک سیلندر کوچک قرار دارد که این سیلندر زیر درپوش و در داخل سیلندر خاموش کننده قرار گرفته است، در موقع استفاده با فشار اهرم راه خروج گاز از داخل کارتریج باز و گاز، محتویات داخل سیلندر را تحت فشار قرار داده و به بیرون م راند .
ب ) کارتریج بیرون : در این نوع محتوی گاز CO۲ خارج از استوانه قرار گرفته و مجرای خروجی گاز کارتریج به بدنه خاموش کننده وصل می‌شود که عملکرد آن هم ضربه ای هم فلکه ای هم اهرمی است . کارتریج هایی که در خارج بدنه قرار می گیرند دارای سوپاپ عملکرد بوده و گاز کارتریج آز آن در صورت لزوم تخلیه می‌شود . در خاموش کننده‌های پودری کارتریج دار چنانچه به هر صورت گاز وارد سیلندر شد و مقدار کمی از پودر آن مصرف گردید نمی توان برای استفاده بعدی به آن اطمینان کرد . بنابراین باید گاز داخل سیلندر را تخلیه و سپس درپوش را باز کرده و کارتریج آن را تعویض کنید . جهت تخلیه گاز از درون سیلندر کافی است خاموش کننده را سر و ته نموده و اهرم آن را فشار دهید تا تمام گاز خارج گردد .
طریقه کار با خاموش کننده پودر و گاز کارتریج بیرون: در نزدیکی محل آتش سوزی خاموش کننده را روی زمین گذاشته، ضامن را آزاد کنید سپس لوله لاستیکی را از گیره خارج و آن را با دستگیره با هم نگه دارید بدون آنکه بدن یا سر و صورت خود را در مسیر سوپاپ ایمنی خاموش کننده قرار دهید شیر گاز را باز کنید . ( در نوع ضربه ای ضربه بزنید ) . سپس با یک دست نازل را و با دست دیگر خاموش کننده را گرفته و با فشار بر روی اهرم نازل، پودر را بر روی آتش بپاشید .
طریقه کار کردن با خاموش کننده پودر و گاز کارتریج داخل: در این نوع خاموش کننده کارتریج در داخل بدنه سیلندر و زیر درپوش قرار می گیرد . هنگامی که ضامن را بیرون کشیدید اهرم را فشار دهید تا گاز از داخل کارتریج وارد بدنه سیلندر شود، سپس با یک دست نازل را گرفته با دست دیگر اهرم را فشار دهید تا پودر روی آتش پاشیده شود .
آزمایش‌های مقرری خاموش کننده‌های پودر و گاز: هر یک ماه یک بار درب سیلندر را باز نموده از کلوخه نشدن پودر مطمئن شوید . از باز بودن خروجی سیلندر همچنین سالم بودن لوله لاستیکی اطمینان حاصل کرده، کارتریج را وزن نموده تا از شارژ بودن آن مطمئن شوید، چنانچه بیش از ۱۰٪ از وزن گاز درون آن کم شده باشد مجدداً شارژ کنید . در صورت امکان سالی یک بار در حریق آموزشی از خاموش کننده استفاده کنید و مجدداً شارژ نمائید . ( هر کارتریج با ۱۱۰ گرم گاز CO۲ پر شده است ) .
خاموش کننده‌های پودری
نمایی از یک خاموش کننده
پودر خاموش کننده عبارت است از مخلوطی از گرد بعضی مواد شیمیایی که جهت خاموش کردن آتش بکار می رود . در گذشته نحوه استفاده از پودر خاموش کننده بدین صورت بوده است که تعدادی قوطی یا ظروف به اشکال مختلف را از پودر پر کرده و در جاهای مناسب قرار می داده اند و با شروع آتش سوزی افراد درب قوطی‌ها را باز کرده و پودر آن را بر روی آتش می پاشیدند . با گذشت زمان برای پاشیدن پودر بر روی آتش دستگاههای خاموش کننده پودری طراحی و ساخته شد .
انواع پودرهای خاموش کننده: ۱- پودر شیمیایی که برای اطفاء حریق غیر فلزات کلاس A و B و C بکار می رود. ۲- پودر خشک که برای اطفاء حریق فلزات کلاس D بکار می رود .
پودر شیمیایی: پودر شیمیایی خود به دو گروه تقسیم می‌شود : الف) پودر شیمیایی معمولی که پایه آن بی کربنات سدیم، بی کربنات پتاسیم، بی کربنات اوره پتاسیم و پتاسیم کلراید می‌باشد و برای اطفاء حریق کلاسهای B و C مناسب می‌باشد . ب) پودر شیمیایی چند منظوره که برای اطفاء حریق کلاسهای B و C مناسب می‌باشد و پایه آن فسفات آمونیوم می‌باشد .
پودر خشک: پودر خشکی که برای اطفاء آتش سوزیهای فلزات قابل اشتعال مانند سدیم، منیزیم، آلومینیوم و غیره مناسب می‌باشد خود بر چند نوع است : ۱) نوع S – ترکیبی است از کلرور سدیم، کلرور پتاسیم و کلرور باریم که پس از ریختن بر روی آتش یک پوسته ضخیم روی آتش ایجاد کرده و حریق را خاموش می‌کند . ۲) نوع C – ترکیبی است از گل خشک و گرافیت و کلرور سدیم و خون خشک شده حیوانات . نوع دیگری از این نوع خاموش کننده وجود دارد که پایه آن سدیم کلراید به اضافه ترموپلاستیک است .
عامل فشار: در تخلیه خاموش کننده‌های پودری به طور کلی دو روش جهت تخلیه خاموش کننده‌های پودری وجود دارد . ۱) خاموش کننده‌های پودر و هوا ۲) خاموش کننده‌های پودر و گاز
خاموش کننده‌های پودر و هوا
حجم سیلندر پودر و دیگر آن هوای خشک یا نیتروژن می‌باشد و در زمان شارژ فشار آن ۱۰ بار ( PSI ۱۵۰ ) می‌باشد . به دلیل اینکه پودر در داخل خاموش کننده به طور دائم تحت فشار می‌باشد احتمال کلوخه شدن در آن زیاد است . بنابراین هر از گاهی لازم است خاموش کننده را سر و ته نموده و مجدداٌ در جای خود بگذاریم . اغلب بر روی این خاموش کننده فشار سنج وجود دارد که فشار درون سیلندر را نشان می دهد . این خاموش کننده از نوع قابل کنترل بوده و در وزن‌های مختلف از ۵/۰ کیلویی تا ۱۴ کیلویی ( ۱ تا ۳۰ پوند ) وجود دارد . زمان تخلیه بستگی به وزن مواد محتوی دارد به طوری که از ۸ ثانیه تا ۱۴ ثانیه می‌باشد و مقدار تخلیه آن در زمان شارژ حداقل ۸۵٪ است . قدرت پرتاب این خاموش کننده ۶ متر است و جهت آتش‌های کلاسهای مختلف به کار می رود .
هر ماه یک بار بازدید ظاهری از خاموش کننده به عمل آید و در این بازدید فشار درون سیلندر را از روی فشار سنج مشاهده و سپس بدنه و پلمپ را بازدید کنید . در صورت امکان سالی یک بار در حریق آموزشی از خاموش کننده استفاده شود .
شامل 10 صفحه Word
دانلود تحقیق آموزش جایگاه داران ناحیه قوچان