فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 115 صفحه
مقدمه
پیدایش صنعت شیمیایی به دوران قدیم و عصر آتش نسبت داده میشود که در دورانهای مختلف دستخوش تحولات و دگرگونی زیادی گشته و نیز به علت رابطه نزدیکی که با فرهنگ و رشد جوامع داشته با آن آمیخته شده است.
سرمایه ای که یک کشور در کارخانه های شیمیایی بکار انداخته است فقط از ارزش ماشینها تشکیل نمی‌شود و بلکه ارزش تجربه و نیروی فکری شیمیدانها و مهندسان و ارزش کارهای پژوهشی آنها نیز بسیار اهمیت دارد به طوریکه امروزه رقابت شدیدی میان کشورها برای جلب مغزهای متفکر دیده میشود.
کارخانه های شیمیایی در میان کارخانه های موجود در یک کشور به منزله مادر کارخانه ها می‌باشد، و امروزه توسط فراورده ها و نتایج آزمایشگاهی در تصمیم های سیاسی کشور تاثیر عمیق دارد. اهمیت کارخانه های شیمیایی از دیدگاه اقتصادی و ملی در کشورهای مختلف متفاوت است ولی هدف های زیر در همه جا مشترک می‌باشد:
برآوردن نیازهای مردم از جهت خوراک، پوشاک، مسکن، حمل و نقل، بهداشت، پدافند و بهره گیری اصولی و صحیح از مواد و انرژی.
در بعضی از کشورها صادر کردن مواد شیمیایی جهت کسب ارز مورد نیاز از اهمیت زیادی برخوردار است. صنایع شیمیایی مواد جدید تولید کرده و مواد طبیعی موجود را تکمیل و پر بها می کند و این مواد در پیشرفت صنایع مکانیکی نقش ارزنده ای دارد.
امروزه در هر کشوری صنایع شیمیایی مهمترین تولید کنندگان مواد پایه برای سایر صنایع آن کشورها محسوب می‌گردند.
در کشورهائی که مواد اولیه طبیعی کمیاب است، کارخانه‌های شیمیایی، تنوع موادخام را فراوان تر می کنند و سعی دارند موادی را که از کشورهای بیگانه وارد می‌شوند را تولید نمایند.
بطور خیلی خلاصه می‌توان نقش صنایع شیمیایی را در جدول (1) جمع بندی نمود:
جدول 1
صنایع شیمیایی
صنایع معدنی
کاربرد تبدیلات شیمیایی برای مواد معدنی طبیعی
بهتر کردن کیفیت و سرویس های ارائه شده بوسیله آنها(آب، اورانیم)
تبدیل و تغییرات تکنیکی جهت تولید مواد مفید،(شیشه، سرامیک و ...)
تهیه و ساخت ترکیبات مختلف از آنها فلزات- گاز سنتزی،آلیاژها)
تولید مواد معدنی در سطح وسیع
مواد پایه ای و اصلی(اسیدهای معدنی، آمونیاک، سود و ...)
ترکیبات معدنی با ارزش صنعتی زیاد(نمکها، رنگها، کودها)
صنایع آلی
کاربرد تبدیلات شیمیایی برای مواد آلی طبیعی
بهتر کردن کیفیت و سرویس های ارائه شده به توسط آنها(لاستیک، فیبر طبیعی پوست، سلولز و ...)
تبدیل آنها به مواد با مصارف گوناگون(صابون، روغن، قند، ژلاتین و ...)
تهیه مشتقات و یا کالاهای با ارزش زیاد(سولفور، هیدروژن، کربن، نفت، دیزل، روغن های روان کننده و ...)
تولید مواد آلی یا مشتقات آنها با پایه مواد آلی
تهیه مواد آلی خالص(الکل، اسید رزین، مواد شوینده، حلال، رنگ ...)
تهیه مواد مخلوط (مواد منفجره، مواد پلاستیکی، رنگ روغن و ...)
باید توجه کرد که صنعت جزئی از طبیعت و تمدن بشری است که قریحه انسان آنرا انتخاب و بر آن حکمفرما شده است و این صنعت خودبخود نه خوب است و نه بد، بلکه نحوه عمل کرد انسان و چگونگی کاربرد آن است که آنرا بعنوان عامل خوب یا بد جلوه می دهد. مثلاً مواد منفجره میتواند در جهت آسایش و رفاه و کسب درآمد برای جامعه از نظر تولید کانیهای مختلف، ایجاد راه ها وکندن کوه ها و غیره استفاده گردد و یا اینکه در اختیار افراد شرور، برای کشتار انسانها و ویران کردن شهرها قرار گیرد. یا اینکه نیرو و انرژی عظیم نهفته در اورانیم میتواند در جهت رفاه و تمدن بشر مورد استفاده واقع شده و چرخهای صنعتی و اقتصادی را بحرکت درآورد و یا باعث نابودی تمدن بشریت گردد. چنانکه در شعله های آتش هم عذاب است و هم رحمت، و لذا استفاده صحیح است که باید انتخاب گردد.
مفهوم واقعی شیمی صنعتی، شناختن و تسلط داشتن بر مناسب ترین و با صرفه ترین وسیله ها و امکانات و روشهائی است که کالاهای مورد نیاز را از راه تغییر دادن و جابجا کردن اجزاء مواد خام موجود تولید و عرضه نماید که از آن به عنوان تکنولوژی یاد میشود.
به عبارت دیگر تکنولوژی، علمی است که نحوه و روش تبدیل مواد اولیه به مواد مورد مصرف و وسایل تولید را مطالعه می کند و شامل دو شاخه کلی است: تکنولوژی شیمیایی و تکنولوژی مکانیکی. در حالت کلی در تکنولوژی شیمیایی، مواد خام بوسیله دگرگون شدن و تغییر ماهیت مواد اولیه، پربها و به مواد مورد نیاز تبدیل می گردند. ولی در تکنولوژی مکانیکی، تنها تغییر شکل مواد مورد نظر است و لذا تغییرات شیمیایی بمفهوم تغییر ماهیت مواد وجود ندارد.
با وجود این نباید صنعت شیمیایی را همواره با تغییر ماهیت مواد اولیه تصور کرد زیرا بسیاری از صنایع شیمیایی وجود دارند که تغییر شیمیایی بمفهوم تغییر ماهیت کلی مواد اولیه در آنها وجود ندارد، ولی چون روشهای شیمی صنعتی همانند استخراج، تبلور و غیره در آنها وجود دارد، جزء تکنولوژی شیمیایی محسوب می گردند، مانند صنایع قندسازی، صنایع روغن کشی و صنایع روغن های معطر و لوازم آرایشی و غیره.
قابل ذکر است که اساس کار صنایع شیمیایی در آزمایشگاه‌ها ریخته میشود و کارهای تحقیقاتی و پژوهشی شیمیدانهای امروز در آزمایشگاه ها، راه و روش مهندسان شیمی و اعمال صنایع شیمیایی کارخانه های فردا را تشکیل می دهند و علت تغییر و تبدیل سریع روشهای کار در صنعت نیز به همین خاطر می‌باشد.
صنعت شیمیایی روز به روز عوض میشود و پی در پی در حال پیشرفت و گسترش است و بر حسب گسترش و تغییر نوع مواد خام، ماهیت و روشهای کار صنایع شیمیایی روزبروز دگرگون می‌گردد. لذا در این صنایع نمی‌توان یک دستگاه را برای ساختن چندین نوع ماده مختلف بکار برد.
از طرف دیگر، در صنایع شیمیایی فقط گاه گاهی می‌توان از پروسس های قدیمی در کارهای نو بهره گرفت، ولی با وجود این باید شیمیدانها به دانش شیمی قدیمی و نو تسلط داشته باشند، چه بسا با وجود تنوع زیاد در کارها بعضی از پروسس ها و مخصوصاً پروسسهای فیزیکی و مکانیکی تکرار می گردند. در حالت کلی در صنایع شیمیایی بعضی از پروسس ها شیمیایی و بعضی فیزیکی هستند و این پروسسها هستند که پایه صنعت شیمیایی را تشکیل می دهند و آمیزش این دو است که صنایع شیمیایی را بوجود می آورند.
حال اگر یک شیمیدان بخواهد بوسیله تغییر و تحول مواد مصرفی را پربها نماید که در آن اصول صرفه جوئی یعنی کاربستن کمترین مایه و بدست آوردن بهترین نتیجه، بکار گرفته شود، لازم است به موارد زیر توجه گردد:
1- پروسس‌هائی را نتخاب کند که در آن مواد خام مصرفی همیشه به آسانی بدست آید و واکنشها در شرایط بهتری انجام گیرد.
2- دستگاهها را طوری انتخاب و مرتب کند که کار مورد نظر با حداکثر صرفه جوئی انجام پذیرد.
منظور اول را می‌توان بوسیله یافتن اصول شیمیایی و فیزیکی یک واکنش و انجام تحقیقات عمیق که در آزمایشگاه‌ها صورت می‌گیرد، عملی کرد و نتیجه ایکه بدست می‌آید، راهنمائی برای انتخاب طرح کلی تأسیساتی خواهد بود که کار صنعتی در آن انجام میشود.
ولی منظور دوم(انتخاب ماشین آلات لازم و مرتب کردن آنها) مستلزم کار و تجربه و شناخت دستگاهها است که کار یک مهندس شیمی می‌باشد.
لذا شیمیدان بیشتر به واکنشها و قوائد و اصولی که برای انجام واکنشها لازم است می‌پردازد و بیشتر جنبه آزمایشگاهی دارد و مهندس شیمی بویژه بیشر از همه به ماشینها و کار کردن آنها و طرز ساختن مواد و محاسبات آنها توجه دارد. لذا لازم و ضروری است که این دو با هم همکاری داشته و زبان همدیگر را بدانند یعنی مهندس شیمی مقداری از قوانین و اصول شیمیایی و شیمیدان از اصول و کارکرد دستگاه ها و محاسبات بیلان ماده و انرژی آگاهی داشته باشد. همانطوریکه بیان شد اهمیت کارخانه های شیمیایی در کشورهای مختلف از دیدگاه اقتصادی متفاوت است، ولی هدف های زیر در همه جا مشترک می‌باشد.
- برآوردن نیازمندیهای مردم از نظر خوراک، پوشاک، مسکن، حمل و نقل، بهداشت و بهره گیری از مواد خام موجود و ارزان.
برای بعضی از کشورها صادر کردن مواد شیمیایی برای کسب ارز مورد نیاز، اهمیت فراوانی دارد و امروزه کارخانه های شیمیایی مهمترین تولید کننده مواد پایه برای صنایع مختلف همه کشورها می‌باشد و به همین جهت کمتر در مسیر بحرانهای اقتصادی قرار می‌گیرند.
در کشورهائی که مواد خام طبیعی کمیاب است، کارخانه‌های شیمیایی تنوع مواد خام را فراوانتر می کنند مانند: تهیه بنزین یا مواد پلاستیکی و الیاف مصنوعی. این کارخانجات سعی می‌کنند موادی را تولید کنند که از کشورهای خارجی وارد میشود. بعنوان مثال در ابتداء دانشمندان سعی می کردند که موادی را بکار برند که بجای کائوچوی طبیعی کاربرد داشته باشد که در نهایت موادی را تهیه کردند که بهتر از کائوچوی طبیعی بود.
اهمیت شایان توجه، اختراعات شیمی صنعتی برای اقتصاد یک کشور است. بعنوان مثال در سال 1913 آلمان معادل مبلغ 173 میلیون مارک، شوره طبیعی از شیلی خریداری می نمود که از آن آمونیاک تهیه می کرد. با ابداع روشهای تهیه کودهای مصنوعی، در سال 1929 آلمان توانست به اندازه 280 میلیون مارک کود شیمیایی ازته صادر کند که نتیجه آن صرفه جوئی ارزی معادل 500 میلیون مارک بوده است.
تاریخچه مختصری از صنایع
باید گفت که اولین دانش انسان بتوسط کارهای روزانه مردم باستان و در نواحی بین النهرین شروع شد و آنگاه از طریق عربستان به اروپا راه یافت. پژوهش هائی که در این مورد صورت گرفته، تا اندازه‌ای دانش و آگاهی ما را در مورد تمدنها و دانش های گذشتگان بیشتر کرده است. به نظر می رسد که تولید فلزات از راه احیاد کردن اکسیدها، از اولین کارهای صنعتی بشر باشد. طلا، اولین فلزی است که بعلت رنگ و درخشندگی خاص آن، مورد استفاده قرار گرفته و آنگاه فلزات دیگر، مانند نقره، مس، قلع و آهن شناخته و بهره برداری گردیده است.
در 3400 سال پیش از میلاد در بین النهرین، آهن را شناخته و آنگاه حدود 1500 سال بعد در مصر این فلز را مورد استفاده قرار دادند.
همچنین قابل ذکر است، در حدود 3500 سال قبل از میلاد، در شهر اور، مفرغ(برنز) که آلیاژی از مس و قلع است، شناخته و مورد بهره برداری قرار گرفت. از صنایع شیمیایی دیگری که در زمانهای قدیم بکار می رفته است، صنایع لعاب و شیشه و زنگ سازی بوده است. بطوریکه شواهد نشان می دهد، حدود 4000 سال پیش از میلاد، رنگ نیل و لعاب کاشی شناخته شده بوده است. در بین النهرین، لوح های گلی برای نوشتن بکار می رفته و گاهی آنرا برای نگهداری می پختند.
در بین النهرین از کربنات سدیم در تهیه شیشه و نیز برای تهیه آهک استفاده می شده است. همچنین مواد آلی مانند روغنها و چربی ها و موم شناخته شده بودند و از آنها برای اجرای مراسم مذهبی و نیز مومیائی کردن مردگان استفاده می‌نمودند.
ولی در همه موارد اولیه همان موادی بودند که به آسانی از طبیعت بدست می آمده و هیچ نوع ماده اولیه بصورت آزمایشگاهی تهیه نمی شده است.
شیمی نوین در اواخر سده هفدهم و در اوایل سده هیجدهم شروع شد و کارهای دانشمندان مانند لاوازیه، پریستلی، پیپر باین، کاوندیش، لیبیگ و غیره باعث رونق و پیشرفت این علم گردید و دانشمندان به کارهای آزمایشگاهی روی آوردند که به همراه این عمل صنایع شیمیایی نیز رونق گرفت. با ایجاد پروسس هائی مانند طریقه لوبلان برای تهیه کربنات سدیم که از طرف آکادمی علوم فرانسه برای یابنده آن جایزه تعیین شده بود. سرآغاز کارخانه های شیمی نوین گردید و ایجاد این کارخانه‌ها باعث بوجود آمدن کارخانه های فرعی دیگر گردید که به عنوان پایه صنایع فعلی محسوب می‌شوند.
بطور کلی صنایع نساجی بویژه پارچه های پنبه ای در انگلستان، نیاز فراوانی به کربنات سدیم و گاز کلر و سود سوزآور داشت، از طرف دیگر تحقیقات لیبیگ نشان داد که زمین های کشاورزی برای بهبود خاک نیاز به کودهای شیمیایی و مخصوصاً عناصر ازت، فسفر، کلسیم و غیره دارند. با پیشرفت عمل استخراج کانیها، نیاز به مواد منفجره زیاد گردید و به این ترتیب باروت سیاه تهیه شد و صنایع کانیها پیشرفت نمود. در سال 1736 در شهر ریچ موند در انگلستان،کارخانه تهیه اسیدسولفوریک بنا شد.
گسترش شیمی صنعتی در سده نوزدهم در اثر بهره گیری از پیشرفت های فیزیکو مکانیکی بود، اختراع ماشین بخار که در آغاز سده نوزدهم صورت گرفت، امکان داد که بجای نیروی انسانی از نیروی ماشین استفاده گردد و لذا صنایع با اختراع این ماشین گسترش یافتند و چون ماشین بخار به ذغال سنگ احتیاج داشت، پس استخراج آن زیاد شد و نیز جهت تهیه فلزات برای ساختن ماشین آلات،تولید آهن بیشتر گردید و لذا تغییر پروسس تهیه آهن با ذغال چوب به ذغال سنگ احساس شد. در نتیجه کارخانه های کک سازی رونق پیدا کردند و به این ترتیب تحولی در تهیه مواد رنگی که از قطران حاصل می شد، ایجاد گردید. آنگاه به علت تهیه مواد مختلف آلی از قطران، صنعت داروسازی رونق پیدا کرد.
اختراع ماشین دینام بتوسط ورنرفنون زیمنس،کارخانه ها و صنایع شیمیایی را بجلو راند و نیز بتدریج کارهای الکتروشیمی رواج و رونق پیدا کردند و به این طریق توانستند به کمک برق ازت هوا و اکسیژن را ترکیب و در نتیجه اسید نیتریک تهیه نمایند. در سال 1913 میلادی پروسس تهیه گاز آمونیاک به روش هابربوش اختراع گردید و توانستند از اکسیداسیون آن اسید نیتریک به مقدار زیاد تهیه کنند و تولید زیاد اسید نیتریک باعث تهیه مواد منفجره و نیز مواد پلاستیکی شد. با تهیه مواد معطره نیترو(مانند نیتروبنزن)که دارای بوی معطر داشتند، تولید مواد خوشبو رونق زیادی پیدا کردند.
در قرن بیستم که در حالت عموم همه صنایع پیشرفت زیادی نمود، صنعت شیمی نفت و یا در کل پتروشیمی از پیشرفت قابل ملاحظه ای برخوردار گشت، چون نفت به عنوان یک منبع مهم از مواد آلی توانست به عنوان ماده اولیه بسیاری از صنایع قرار گیرد و یا اینکه از آن موادی تهیه شد که در جای مواد اولیه و یا مواد واسطه ای در صنایع مورد استفاده و بهره برداری واقع شد و مخصوصاً اینکه این مواد در مقایسه با سایر مواد اولیه و یا واسطه ای، ارزان و راحت بدست می آمد، در نتیجه در این سده کارخانه های تهیه الیاف شیمیایی، پلاستیک و لاستیک پیشرفت زیادی کردند که امروز ما شاهد شکوفائی این صنایع و جانشین شدن محصولات آنها بجای سایر مواد و حتی فلزات هستیم و از کاربرد وسیع این مواد آگاهی داریم.
غیر از گسترش صنایع پتروشیمی، امروزه صنایع اتمی و استفاده از این صنایع در تولید انرژی و نیز کاربردهای مختلف این صنایع،مورد توجه است. در آینده نزدیک، ما شاهد شکوفائی هر چه بیشتر صنایع در اثر تلاقی و تأثیر دانش های مختلف مانند شیمی، دانش مکانیک و دانش اتمی بر هم خواهیم بود.
در زیر برای آگاهی بیشتر، خلاصه ای از سالنامه پیشرفت صنایع ذکر می‌گردد:
حدود سال 1650 سولفات سدیم و اسید کلریدریک از نمک خوراکی بتوسط گلوبر(Glauber) تهیه شد.
1715 کارخانه چینی سازی مایسنر(Meissner ) پایه ریزی شد.
1736 روش اطاق سربی برای تهیه اسیدسولفوریک در انگلستان کشف شد.
1766 پی ریزی اولین کارخانه کک سازی در آلمان.
1788 پی ریزی اولین کارخانه شیمیایی فسفر و جیوه در آلمان بتوسط جوان 18 ساله که شاگرد داروخانه بود، بنام فیکن چر(Fikentscher) در شهر ردویتس (Redwitz)
1790 پروسس کربنات سدیم به طریقه لبلان در فرانسه کشف شد.
1793 اولین کارخانه تهیه کربنات سدیم به طریقه لبلان در فرانسه گذاشته شد.
1799 ساختن کلرور دوشو توسط سمیتسون تنان(Smithson Tennan)
1800 اختراع ماشین بخار
1802 اولین کارخانه قند در شهر کونرن ناحیه سلزی.
نقش بسزای صنایع شیمیایی
صنایع شیمیایی باعث تولید هزاران محصول مختلف میشود که بدون آنها اجتماع نمی‌توانست به صورت اجتماع مدرن کنونی درآید که از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تبدیل مواد سوختنی طبیعی مانند گاز طبیعی،نفت، لایه های قیراندود و غیره، توسط پروسس های شیمیایی، که باعث تولید محصولات اولیه مورد نیاز جامعه مانند کک، بنزین، گاز سوختنی، مواد مختلف آلی و انواع روغن ها شده است، بطوریکه هیچ یک از رشته های صنعت متالوژی بدون کک قادر به پیشرفت نبود و یا بدون وجود سوخت امکان حمل و نقل بتوسط هواپیما و یا ماشین ممکن نمی شد.
از ترکیبات گاز طبیعی و نفت می‌توان مواد رنگی،ورنی، محصولات داروئی، الکل، مواد منفجره و سایر ترکیباتی که هر کدام مصارف مختلفی دارند را تهیه کرد. از محصولاتی که از مواد سوختنی طبیعی مانند گاز و نفت حاصل میشود می‌توان به مواد سنگین با وزن مولکولی بالا، چون پلاستیک، محصولات پلیمری، کائوچوی سنتزی و غیره اشاره کرد.
استفاده از روشهای شیمیایی باعث ایجاد روشهای مختلف تولید و استفاده حداکثر از مواد اولیه و کاهش اتلاف آنها گردیده است و این چنین استفاده ای یک قدم مثبت در پیشرفت تکنولوژی می‌باشد. در حال حاضر صنایع کشاورزی از مواد مختلف شیمیایی برای بهبود کمیت و کیفیت محصولات و نیز برای از بین بردن علفهای هرز و جانوران موذی استفاده می‌کنند.
شاخه های مختلف شیمی و صنایع شیمیایی
بعد از پیشرفت زیادی که علوم در قرن بیستم نمود و ارتباط نزدیکی که شاخه های مختلف علوم با هم دارند به زحمت می‌توان مرزی برای هر یک از رشته های علوم قایل شد. لذا کاملا مشکل است که شیمی را از سایر علوم مانند فیزیک و طبیعی جدا نمود،(علوم فیزیک و طبیعی عبارتند از مجموعه دانستنی های بشر درباره طبیعت و اجتماع و فلسفه مربوط به پیدایش آنها).
مثلا بیولوژی که شاخه ای از علوم طبیعی است، خواص شیمیایی و اندامهای ریز موجودات زنده را مطالعه می کند و ژئولوژی ترکیب شیمیایی صخره ها و رسوبات و سنگها را بررسی می نماید و لذا علم شیمی به عنوان علم پایه محسوب شده و مطالعه سایر علوم بدون آگاهی از علم شیمی تقریباً غیرممکن است و در نتیجه به علت نزدیکی و تماس علم شیمی تقریباً غیرممکن است و در نتیجه به علت نزدیکی و تماس علم شیمی با سایر رشته های علوم، افق های تازه ای باز شده و رشته‌های مختلفی و شاخه های متفاوتی از علوم در رابطه با علم شیمی بوجود آمده است که هر کدام قسمت باریکی از علوم را بررسی می کند و عبارتند از:
شیمی صنعتی، شیمی کشاورزی،شیمی پزشکی، شیمی کیهانی، شیمی کاتالیزور، شیمی سطح، شیمی کوانتا، شیمی فیزیک، شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی مواد غذائی، شیمی حیاتی، فتوشیمی، شیمی حالت جامد. شیمی نفت و پتروشیمی و غیره.
همانطوریکه می دانید بشر برای زندگی به مواد خوراکی جهت تأمین نیازهای بیولوژیکی بدن، به پوشاک برای پوشاندن خود، به مسکن جهت سکونت و نیز بهداشت و درمان برای جلوگیری از مریضی و ناتوانی جسمی و به صنعت و کار احتیاج دارد.
توسعه علم شیمی و صنایع باعث بوجود آمدن زندگی بهتر و راحت تر و بوجود آمدن مواد و وسایل نوین در زندگی گردید و در همه زمینه از جمله حمل و نقل، بهداشت و تولید وسایل مصنوعی که بطور طبیعی در دسترس بشر نبود، گسترش یافت.
نام بعضی از این صنایع شیمیایی که در جهت رفع نیازهای خوراکی، بهداشتی، پوشاک، مسکن غیره فعالیت دارند به اختصار بصورت زیر است:
صنایع شیشه سازی- صنایع سیمان- صنایع سرامیک سازی و لعاکاری- صنایع کشاورزی و تهیه کود و ضد آفات- صنایع گاز و سوخت های گازی- صنایع پتروشیمی- صنایع کربن- صنایع نمک- صنایع روغن و چرب- صنایع قند و شکر- صنایع تخمیری- صنایع رنگ و پوششهای رنگی- صنایع داروسازی- صنایع آب و فاضلاب- صنایع صابون و پاک کننده ها- صنایع غذائی- صنایع عکاسی- صنایع هسته ای- صنایع مربوط به گاز ازت- صنایع فسفر- صنایع ذوب فلزات- صنایع نفت و پالایش و غیره.
پیشرفت های جدید در فنون صنایع شیمیایی
با توجه به پیشرفت های علوم از نیمه دوم قرن نوزدهم، صنعت شیمیایی که در ابتداء بر اساس کارهای آزمایشگاهی بنا شده بود، از پیشرفتهای قابل ملاحظه ای برخوردار گشت. بطوریکه بررسیها نشان می دهد پیشرفت قوانین فیزیکی، مکانیکی و ترمودینامیک باعث تحول زیادی در صنایع و مخصوصاً شیمیائی شد. در ضمن باید گفت که خود صنعت نیز باعث پیشرفت دانش نیز گردیده است که بعنوان مثال می توان ار بکار بردن کاتالیزور برای تهیه اسید سولفوریک نام برد که باعث شروع تحقیقات در مورد کاتالیزور شد. نقطه قابل توجه اینست که در صنعت روش های مختلفی برای انجام واکنش ها ممکن است مورد استفاده قرار گیرد، مثلا در بعضی پروسسهای شیمیایی ممکن است واکنش بوسیله ضربه های الکترونی یا یونی که بوسیله میدان الکتریکی بوجود می آیند صورت پذیرد، مانند تهیه اوزون و آب اکسیژنه بتوسط جرقه الکتریکی ولی این نوع واکنش ها کمتر مورد استفاده می باشند.
در فتوشیمی روش های جدیدی برای انجام واکنش های شیمیایی در صنعت بوجود آمده است و پرتوهای پرانرژی که قادر به یونی کردن اتمها هستند برای انجام واکنش ها بکار می روند، مانند پرتوهای الکترونهای پرانرژی که بوسیله دستگاه‌های شتاب دهنده درست می‌شوند و یا پرتوهای گاما که از هسته بعضی اتمهای رادیواکتیو بدست می آیند و یا پرتوهای گاما و بتا که از کوره های اتمی حاصل می‌شوند.
البته باید یادآور شد که در صنعت شیمیایی بیشتر واکنش‌های گرمائی و الکتروشیمی از پیشرفت قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است و تاکنون واکنش های تابشی جزء در بعضی موارد کوچک در صنعت چندان متداول نشده است ولی انتظار می‌رود در آینده پرتوهای یونی کننده باعث انجام بیشتر واکنش های شیمیایی در صنعت باشند.
پروژه جامع و کامل بررسی اهمیت صنایع شیمیایی در اقتصاد و پیشرفت جامعه
