علمی است که بدان استنباط احکام شرعی فرعی از ادله اجمالی آنها شناخته میشود. وموضوع آن ادله شرعی کلی است ، از این نظر که چگونه از آنها احکام شرعی استنباط میشود. و مبادی آن از علوم عربی و بعضی از علوم شرعی مانند اصول کلام و تفسیرو حدیث و برخی از علوم عقلی گرفته شده است و غرض ازآن بدست آوردن ملکه استنباط احکام شرعی و فرعی از ادله چهارگانه یعنی کتاب و سنت و اجماع و قیاس است .و فایده آن استنباط این احکام بر وجه صحت است . و باید دانست که حوادث هرچند بنفس خود بسبب انقضای جهان تکلیف متناهی باشند ولی به علت فزونی و عدم انقطاع حوادث ، احکام آنها را بطور جزئی نمی توان دانست . و چون برای هر یک از کردارهای انسان از قِبَل ِ شارع حکمی است وابسته و منوط به دلیلی که بدان اختصاص دارد، از اینرو آنها را قضایایی قرار داده اند که موضوعات آنها افعال مکلفان و محمولات آنها احکام شارع است از قبیل وجوب و نظایر آن ، و علم متعلق بدان را که از این ادله حاصل میشود فقه نامیدند، آنگاه در تفاصیل ادله و احکام و عموم یا شمول آنها درنگریستند و دیدند ادله راجع به کتاب و سنت و اجماع و قیاس و احکام راجع به وجوب و ندب و حرمت و کراهت و اباحه است و در کیفیت استدلال بدین ادله بر این احکام به اجمال و بی نگریستن به تفاصیل آنها جز بر طریق تمثیل ، اندیشیدند و درنتیجه قضایایی کلی بدست آوردند که به کیفیت استدلال بدین ادله بر احکام به اجمال تعلق داشت و هم مربوط به بیان طرق و شرایط آنها بود تا بتوان به وسیله همه این قضایا به استنباط بسیاری از این احکام جزئی ازادله تفصیلی آنها دست یافت ، آنگاه به ضبط آنها پرداختند و آنها را تدوین کردند و از لواحق نیز بدانها افزودند و دانش متعلق به آنها را اصول فقه نامیدند.
فهرست مطالب :
تعریف علم فقه
اصول علم فقه
در قرآن و حدیث
حکم تکلیفی و حکم وضعی
تعبدی و توصلی
عینی و کفایی
تعینی و تخییری
روش شناسی استنباط
مفهوم فقه
معنای واژه ی فقه در قرآن
معنای فقه در روایات
مفهوم اصطلاحی ” فقه”
مهمترین تفاوت میان تعریف اهل سنت و شیعه در تعریف فقه
خلاصه تعریف اصطلاحی فقه
معرفتشناسی و مبانی فقه
د. رابطه فلسفه فقه یا فقه با علوم دیگر
ه. ویژگیهای حقوق و فقه اسلامی
ویژگیهای کلامی فقه شیعه
اکنون به طور خلاصه و گذرا به امتیازات مبنایی و زیربنایی فقه شیعه اشاره می‌کنیم.
ویژگی اول : بی‌نیازی از حیث منابع استنباط
ویژگی دوم : تدرج در بیان احکام
ویژگی سوم : نیاز به عصر تطبیق
ویژگی چهارم : محدودیت عصر نبی
ویژگی پنجم : اهل بیت(ع) مرجع حل اختلاف
ویژگی ششم : اهتمام به احادیث
ویژگی هفتم : نیاز به عصر تبیین و توسعه
ویژگی هشتم : استقلال فقهی
ویژگی نهم : استناد به بیان معصوم
ویژگی دهم : تدوین حدیث با نظارت معصوم
ویژگی یازدهم : فتح باب اجتهاد
ویژگی دوازدهم : افراط در تمسک به روح قانون
ویژگی سیزدهم : اقتدا به رسول در تعمیم منابع
ویژگی چهاردهم : وفور نصوص
دیدگاه : برخی ویژگیها در فقه اسلامی
حضرت‌عالی شروع علم فقه را از چه زمانی می‌دانید؟ آیا زمان پیامبر(ص) و ائمه(ع) رایج بوده است؟
آیا می‌توان از علم فقه به عنوان فربه‌ترین و رشدیافته‌ترین فراورده فکری شیعه یاد کرد؟
لطفاً در خصوص مکاتب و مدارس مهم فقهی شیعه توضیحاتی ارائه بفرمایید.
وجه تمایز فقه شیعه و فقه اهل سنت چیست؟
در خصوص فلسفه فقه اگر توضیحی دارید بفرمایید.
در جنبش نرم‌افزای و تولید علم، سهم اندیشه‌های فقهی چه اندازه و چگونه است؟
آیا ساختار کلی فقه هم باید تغییر کند؟
منابع
توصیف و ویژگی های علم فقه