قارچ صدفی دینگری:
Pleurotus sajor-caju (Fr.) sunger
این قارچ را اولین بار جاندیک و کاپور (1976) در هندوستان جمع آوری و از آن کشت خالص تهیه کردند . سپس روشهای کشت موفقیت آمیز آن در بخش قارچشناسی و بیماریهای گیاهی انستیتو تحقیقاتی کشاورزی هندوستان دهلی نو مورد بررسی قرار گرفت .(شکل 2-5) در مقایسه با سایر گونه های خوراکی پلوروتوس ، اینگونه بسیار مناسب و مرغوب تشخیص داده شد . این قارچ به علت رشد آسان و باردهی عالی وشکل و مزه خوب بسرعت به صورت یک گونه تجاری در بسیاری از کشورها بخصوص آسیای جنوب شرقی مورد بهره برداری قرار گرفت . قارچ خصوصیات بیولوژیکی ذیل را داراست :
1- این گونه در روی بسیاری از مواد سلولزی حاصل از بقایای گیاهی مزارع رشد می کند .
2- به تهیه کمپوست کامل از بقایای گیاهی نیاز ندارد و تنها نرم کردن کلش یا کاه برای تولید قارچ کفایت می کند .
3- می توان آن را در داخل جعبه ها ، کیسه های نایلونی و تورهای پلاستیکی ، سبدها ، قفسه ها ، طبقه ها و غیره کشت داد .
4- مرحله پنجه دوانی قارچ P.sajor- cajo خیلی سریع است واولین تولید محصول را می توان پس از دو هفته برداشت کرد.
5- نیازی به خاک پوششی نیست .
6- می توان در دامنه وسیعی از حرارت (22 تا 28 درجه سانتیگراد ) آن را کشت داد.
7- مقدار تولید محصول درواحد سطح بسیار عالی و بالاست .
الف: خصوصیات بیولوژیک :
1- مرفولوژی:
قارچ صدفی هندی در هوای گرم ، نرم و سفید رنگ ، و در هوای سرد خاکستری رنگ است . ( شکل 3-5) پایه کلاهک معمولا خیلی کوتاه ، و رنگ آن نیز مانند رنگ کلاهک است . کلاهک در زمان جوانی شبیه باد زن است . اما بتدریج شکافهای عمیق برداشته و تشکیل قسمتهای مستقلی را می دهد . به گونه ای که قارچ به شکل خوشه ای به نظر می رسد . کلاهک معمولا کود است . اما در جاهایی که گاز کربنیک (co2) زیاد باشد ، شکل قیف دهان گشاد را بخود می گیرد .
در قسمت زیرین کلاهک تیغه های متعدد بلند ، متوسط کوتاه و خیلی کوتاه به صورت متناوب تشکیل می شود ، کلاهک به طرف پایه آن قرار دارند . چهار بازید یواسپور بر روی هر بازیدیوم مشاهده می شود . درحالی که در گونه Agaricus bisporus دو بازید یواسپور روی هر بازیدیوم قرار دارد .
2- چرخه زندگی
این قارچ د رموقع بلوغ تعداد زیادی اسپور تولید می کند که به طور متناوب آزاد می شوند . این اسپورها از طریق باد پخش شده و در روی ساپستریهای مناسب جوانه می زنند و میسلیوم اولیه را به وجود می آورند . سلولهای میسلیوم اولیه فقط یک هسته دارند . تلاقی بین دو میسلیوم اولیه حاصل از دو اسپور مختلف ، ولی سازگار منجر به تولید میسلیوم ثانویه می شود . هر سلول میسلیوم ثانویه دو هسته دارد . میسلیوم ثانویه بسرعت رشد کرده و گرههای اولیه را بوجود می آورد . پلوروتوس یک قارچ هتروتالیک است . بنابراین تلاقی میان دو هیف مختلف و جداگانه از دو اسپورسازگار متفاوت برای تشکیل اندام باردهی قارچ ضروری است .
3- احتیاجات غذایی:
در طبیعت اغلب گونه های پلوتوروس ، روی اندامهای زنده و یا مرده گیاهی که از نظر مواد غذایی و ویتامینها فقریند ، رشد می کند . برای رشد میسلیوم و تولید اندام باردهی قارچ معمولا از مواد غذایی موجود در ترکیبات لیگنین ـ سلولزی استفاده می کنند . البته افزون سایر مواد غذایی به محیط کشت و تکمیل آن یا استفاده از موادی چون پروتئین ، آرد ، سویا، سبوس گندم و برنج ، نیترات سدیم و یا نیترات کلسیم ، باعث تسریع در رشد قارچ و افزایش کیفی و کمی محصول شده است .
4- شرایط زست محیطی مناسب:
در بین عوامل فیزیکی ، درجه حرارت تاثیر کمتری داشته و قارچ می تواند رنج وسیعی از تغییرات درجه حرارت را تحمل کند . در طی مرحله پنجه دوانی بسته به گونه قارچ باید در حرارت بین 20 تا 30 درجه سانتیگراد ثابت نگه داشه شود.
درگونه P.sajor-cajo بهترین درجه حرارت برای رشد میسیلیوم 25 درجه سانتیگراد است .تشکیل اندامهای باردهی د رحرارت 15 تا 25 درجه سانتیگراد و بیشترین میزان آن در حرارت 22 تا 26 درجه سانتیگراد است . در گونه p. ostreatus درجه حرارت بهینه برای تشکیل اندام باردهی در حدود 16 درجه سانتیگراد است . غلظت بالای c02 موجب تحریک رشد میسلیوم درهمه گونه های زراعی می شود . افزایش co2 د رحد 2 تا 28 سبب افزایش رشد میسیلیوم قارچ میشود ، ولی غلظت 5/37 درصد ، مانع رشد میسیلیوم می باشد . علاوه بر این افزایش غلظت co2 در بستر ، سبب برتری قارچ در رقابت با سایر میکروارگانیسمهایی که نمی توانند غلظت بالای co2 را تحمل کنند می شود .
میسیلیوم قارچ قادر است تحت شرایط نیمه هوازی ( درغیاب اکسیژن زیاد ) رشد کند ، ولی برای تولید اندام باردهی باید اکسیژن کافی در اختیار قارچ داده شود.
PH مطلوب در بستر ، بین 5/5 تا 5/6 است . در مراحل اولیه تشکیل اندام باردهی ، نور مناسب اهمیت بسیار زیادی در افزایش محصول خواهد داشت .
ب: پرورش قارچ صدفی :
قارچ صدفی را می توان در فضاهای سربسته کشت داد . این فضا می تواند یک اتاق ، گاراژ و حتی آلونک ساده ای باشد که کاربرد زیادی برای سایر امور ندارد . تنها برقراری نور و تهویه مناسب در آن پوششهای کاهگلی سقف و دیوار ساختمانهای روستایی ، عایق مناسبی برای ممانعت از افزایش شدید درجه حرارت ناشی از تابش مستقیم خو.رشید است .
تهیه بذر قارچ صدفی :
تولید بذر قارچ معمولا بر روی دانه های گندم صورت می گیرد . اگر چه دانه های جو و سورگم نیز برای این کار مناسبند . برای تهیه بذر قارچ ابتدا دانه های گندم مرغوب را شسته و یک شب در آب خیس می کنند . سپس آب آن را عوض کرده و دانه های خیس کرده را بخوبی در آب می جوشانند تا کاملا نرم شوند( عمل جوشاندن نبایدتا از هم پاشیدن بذور ادامه پیدا کند ) آب اضافی را تخلیه و گندمها را روی یک سطح صاف پارچه ای یا توری پهن می کنند ، تا آب موجود در سطح آنها کاملا تبخیر شود .
به منظورجلوگیری از لیز شدن و بهم چسبیدن دانه ها به میزان 2 درصد پودر کربنات کلسیم به آنها افزوده و بخوبی مخلوط می کنند و آنها را تا 3 چهارم در شیشه های یک تا نیم لیتری تمیز می ریزند . شیشه ها را با درپوشهای پنبه ای محکم پوشانده و پس از قرار دادن یک لایه ورق یا فویل آلمینیومی روی آن به مدت یک ساعت در حرارت 121 درجه ساتیگراد و فشار 15 پوند استریل می کنند .
در حال حاضر استفاده از کیسه های پلاستیکی از جنس پلی پروپیلن مقاوم به حرارت مرسوم شده است . برای این منظور کیسه هایی با ضخامت 1/0 میلیمتر و ابعاد 28×18 سانتیمتر را تهیه و آنها را تا نصف از گندم آماده شده پر می کنند . یک حلقه آلمینیومی به قطر و ارتفاع 4 تا 5 سانتی متر تهیه کرده و دهانه کیسه را از داخل آن عبور می دهند ، سپس لبه های آن را روی حلقه برگردانده و به کمک نخ روی حلقه محکم بسته می شود . به این ترتب دهانه کیسه مانند دهانه شیشه شده و میتوان درپوش پنبه ای را براحتی در آن قرار داده، استریل کرد . پس از استریل کیسه ها یا شیشه های حاوی دانه گندم ، عمل تلقیح با دقت کامل و در شرایط استریل انجام می شود . برای تلقیح ، از کشت خالص قارچ که بر روی محیط غذایی رشد داده شده اند استفاده می شود . پس از تلقیح شیشه ها یا کیسه ها را در محل مناسب (انکوباتور) با حرارت 1+_ درجه سانتیگراد نگهداری می کنند . در این شرایط پس از 10 تا 12 روز ، میسلیوم د رتمامی توده بذر نفوذ کرده و بذر برای استفاده بر روی بستر آماده است . مصرف سریع این بذر پس از آماده شدن بهتر است ، زیرا توده های میسیلیوم قارچ با گذشت زمان متراکم می شود و در موقع استفاه باعث ایجاد اشکال در پخش یکنواخت بذور در سطح بستر خواهد شد .
بستر قارچ :
بیشتر بقایا ی گیاهی سلولز دار از قبیل ، کاه و کلش و غلات ، ساقه های ذرت ، باگاس نیشکر ، تفاله نیشکر ، برگهای موز ، سافه های کاذب و بقایای برگ سایر گیاهان ، کاغذهای زاید ، مواد زاید پنبه و غیره می تواند برای تهیه بستر قارچ مورد استفاده قرار گیرد .
برگ وساقه برنج و گندم رایجترین مواد برای تهیه بستر قارچ p.sajor – cajo ، p.osteranus و غیره است . برای این منظور ساقه های برنج را به اندازه های حدود 5 تا 6 سانتیمتر خرد کرده و کاه حاصل را دریک شب درآب می خوابانند ( بهتراست که این ساقه ها برای 2 ساعت در آب جوش قرار گیرد ) سپس از آب خارج شده مورد استفاده قرار می گیرد . برای استفاده از کاه گندم بای آن زا به مدت یک هفته کمپوست کرد )
3- سالن کشت و پرورش :
گونه های پلوروتوس را اغلب درمحیطهای سرپوشیده پرورش می دهند. اتاقهایی که از مکان هوادهی خوب برخوردار باشند برا ی این کار مناسبند . د رنواحی مرطوب اتاقهای قدیمی مناطق روستایی که با چوب یا خشت و آجر ساخته شده و روی بدنه و سقف یاپشت بام آنها با کاه گل اندود شده بسیار مناسب می باشند کف چنین اتاقهایی باید سیمانی باشد و لوله های لازم برای هوادهی نیز در سقف یا دیوار آنها نصب شود . بهتراست اتاق دارای ابعاد 5/3×3×3 متر با دو دریچه کوچک در عقب و یک درورودی در جلو باشد . درداخل اتاق قفسه های سه طبقه بایک متر فاصله از یکدیگر و نیم متر فاصله ازدیواره ها قرارداده شده و روی این قفسه های بستر قارچ قرار می گیرد .
5- بذرکاری یا بذر پاشی:
بذر قارچ با مواد بستر (کاه و کلش خیس خرده ) به نسبت 2 تا 5 درصد وزنی مخلوط می شود . در مواقعی که شرایط مساعد برای رشد و پنجه دوانی قارچ ،می توان از بذر کمتری استفاده کرد . مصرف بذراضافی ممکن است سبب افزایش درجه حرارت و غلظت co2 در بستر شده و به میسلیوم قارچ صدمه بزند . پس از اینکه مواد بستر یا میسیلیوم قارچ ( کلونیزه) شده از آن می توان به عنوان بذر نیز استفاده کرد .
6- عملیات اجرایی(مرحله داشت ):
کشت قارچ پلوروتوس معمولا در کیسه های نایلونی شفاف که جابجایی آنها براحتی امکانپذیر است صورت می گیرد . عملیات کاشت را می توان که براحتی و در جعبه های چوبی مخصوص به طور عمودی انجام داد و یا با آماده سازی بر روی طبقه های مختلف مسطح ، کشت قارچ را روی آن صورت داد . روش دیگر این است که پس از بذر زدن به کمک قالبهای مخصوص مواد بستر را به صورت بلوکهای چهارگوش در می آورند . برای این منظور از قالبهای چوبی با ابعاد 15×30×50 سانتیمتر استفاده می شود . این قالبها کاملا شبیه قالبهای خشت زنی است که در مناطق روستایی استفاده می شود یعنی سرو ته آنها باز است . درهر صورت پس از بذر زدن به کاه و کلش بستر ، آنها رادر کیسه های نایلونی و یا قالبهای چوبی یا آهنی می ریزند . مقدار مواد بایددر حدی باشد که که حرارت درون توده بستر از 30درجه سانتیگرا تجاوز نکند . بررسیها نشان می دهد که مقدار مطلوب محیط کشت برای هر کیسه با بلوک حدود 6 کیلوگرم ( معادل 5/1 کیلوگرم کاه خشک ) است و این مقدار کلش خیس دو سوم ( کیسه های نایلونی به ابعاد 60×45 سانتیمتر ) را پر می کند و می تواند در یک قالب پرس شود . برای مقادیر کمتر محیط کشت از کیسه های پلاستیک کوچکتر نیز می توان استفاده کرد . کیسه های پلاستیکی باید سوراخ داشته باشند تا ضمن انجام تهویه کافی از افزایش درجه حرارت داخل بستر نیز جلوگیری شود . چنانچه بستر به صورت قالب تهیه شده باشد آنها را به آرامی با ورقه های پلاستیکی شفاف می پوشانند .
7- محصول دهی :
پس از آماده شدن کیسه ها یا قالبهای حاوی کلش و بذر قارچ ، آنها را دراتاقی باتهویه مناسب و حرارت 25 درجه سانتیگراد نگهداری می کنند . در طی مدت زمانی که قارچ رشد میسلیومی شدیددارد ( شنجه دوانی ) بادی رطوبت اتاق را بالای 80 تا 85 درصد نگهداشت
تحت این شرایط پس از 12 تا 14 روز میسلیوم قارچ کاملا در بستر نفوذ کرده و تودهای فشرده و یکدست وسفید رنگ بوجود می آورد . در این موقع پوششهای پلاستیکی اطراف قالبها و کیسه های پلاستیکی دور بستر درن کیسه ها را کنار زده و روی قفسه ها به طور منظم چیده می شوند . رطوبت لازم با پاشیدن منظم روی کف و دیوارهای اطراف اتاق تامین می شود .
برای تامین رطوبت بهتر می توان بلوکهای حاصل ( بستر پوشیده شده با میسلیوم قارچ ) را با گونی مرطوبی به آرامی پوشاند و مرتب آنها را مرطوب کرد . برای تحریک قارچ به تولید کلاهک ، مقداری نور لازم است . دو هفته پس از کاشت آنها کاملا رشد کرده و کلاهک خوراکی قارچ را به وجود می آورند . پس از رشد کلاهک و برگشت لبه های آن به طرف پایین ، موقع برداشت محصول است . چین دوم محصول 7 تا 10 روز پس از برداشت چین اول ظاهر می شود . طی 4 تا 5 هفته می توان 3 تا 4 چین محصول را برداشت کرد . البته میزان محصول بندریج کاهش می یابد . پس از برداشت محصول بقایای بستر را می توان به عنوان یک کود آلی مرغوب و تجزیه شده با کیفیت بالا بویژه برای سبزیجات خوراکی و گلهای زینتی که رعایت بهداشت در پرورش آنها اهمیت دارد مورد استفاده قرار داد .
8- برداشت محصول :
همان طورکه اشاره شد موقع مناسب برداشت محصول قارچ زمانی است که کلاهک قارچ رشد کافی کرده باشد . دراین هنگام اطراف لبه کلاهک به طرف پایین (سمت پایه کلاهک)برگشته و قطر کلاهک به 8 تا 10 سانتیمتر می رسد . برای چیدن قارچ ابتدا کلاهک را به آرامی پیچ داده و سپس بیرون کشیده شود . چنانچه پایه کلاهک زیاد دربستر فرو رفته ، باید به کمک یک کارد یا قیچی از بستر خارج شود ، بدون اینکه بستر به هم بخورد . با رعایت این ضوابط می توان به ازای هر کیلو.گرم ماده خشک بستر حدود 800 تا 900 گرم قارچ صدفی برداشت کرد .
چ صدفی خرما :
Pleurotus pulmonarius ( fr.) quell
مطالعات اخیر ویلگالیز و همکاران (1993) pulmonarius p. به طور کامل از گونه p.ostrea جداشده است . این دو گونه از نظر زستگاه جغرافیایی اختلاف زیادی دارند . گونه p.pulmonar غالبا در عرضهای جغرافیایی بالاتر نسبت به گونه ، p.ostreatus رشد کند . گونه دوم غالبا دراراضی پست و دره های عمیق دیده می شود ، در صورتی که گونه اول را جنگلهای مناطق مرتفع می توان به دست آورد .لیکن هر دو گونه برروی تعداد زیادی از درختان چوبی رشد می کند . گونه pulmonarius p. قارچی بهاره است . درحالی که گونه p.ostrea در تابسان و پاییز ظاهر می شود . هر دو گونه مجموعه بزرگی از ارقام و نژادهای این نوع را نشان می دهد .
این قارچ تا کنون تحت نامهای مختلف از جمله قارچ هندی ، قارچ خرما ، در شمال هندوستان به نام دینگری نامیده شده است . از نظر تاکسونومیکی این قارچ ابتدا در سال 1821 به عنوان گونه agaricus pulmonarius شناخته شد . این گونه نیز مشابه گونه p.ostreatus و P.populinus است اما از نظر زیستگاه طبیعی و اشکال ماکروسکپی و میکروسکوپی با آنها اختلاف دارد . گونه P.populinus و pulmonarius p. با ترجیح صنوبر و تبریزی سیاه ، یکسان باشند . اما گونه pulmonarius p. معمولا دارای رنگ دانه های تیره تری است . اسپورهای آن نیز مجموع کوچکتر از ده میکرومتر است . در حالی که در p.populinus قطر اسپورها از 15 میکرومتر تجاوز می کند .
قارچ شناسان به اشتباه یک رقم از قارچ را p.sajor.caju نامیده اند . گونه p.sajor.caju به وسیله پلگر ( 1975) به جنس leninius انتقال داده شد و اکنون lentinus sajor- caju نامیده می شود . این گونه دارای یک پوشش مجزا و یک حلقه پایدار بر روی ساقه است سیستم هیفی آن نیز ترکیی از فرمهای دی میتیک و تری میتیک است . در حالی که pulmonarius p. است با روشن شدن اطلاعات جدید ، وجود شباهت زیاد و احتمال همنام بودن گونه p.sajor –caju با lentiuus dactyliphorus و.leucochorus L مشخص شده است . لذا نام . p.sajor –caju برای مدت زمان طولانی اشتباه بکار رفته است . بسیاری از مقالات علمی منتشره شده روی عملکرد فوق العاده قارچ p.sajor –caju بر روی گلش غلات، ضایعات پنبه دانه ، ضایعات قهوه و باقیمانده گیاهی دیگر تاکید دارند . بدون شک اینگونه یکی از ارقام متعلق به گونه pulmomarius p. بوده است . نام
Pulmonarius var .sajor – cajo p. برای گونه فوق مناسب به نظر می رسد . از همین رو این قارچ نباید p.sajor –caju نامیده شود .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 57 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله قارچ ها