از مناطق تاریخی و بناهای معماری قابل توجهی برخوردار است. بیرجند، خوسف، سربیشه و نهبندان هر یک دربرگیرنده جاذبه های تاریخی و معماری با اهمیتی هستند که به لحاظ معماری و تاریخی استان خراسان جنوبی را غنی و پربار ساخته اند. از نظر تاریخی "خوسف" یکی از کهن ترین و قدیمی‌ترین شهرهای جنوب خراسان به شمار می رود که وجود بافت قدیمی با آثار تاریخی ارزشمند؛ از ویژگی های شاخص این شهر محسوب می شود. این بافت که به لحاظ موقعیت طبیعی و واقع شدن بر روی هسته مقاوم، از زمین لرزه در امان مانده یکی از سالم ترین بافت های تاریخی است. بناهای تاریخی سربیشه به دوره پیش از اسلام می‌رسد و آثار تاریخی آن نشان دهنده ی غنای فرهنگی و سابقه تمدنی این منطقه است. آثاری از قبیل محوطه‌های باستانی، قلعه و خانه‌های قدیمی، غارها و روستاهای شگفت انگیز در این منطقه دیده می شوند. شرایط دشوار طبیعی مناطق کویری و بیابانی ایران باعث شده تا مردم کویر نشین از ابتکار و خلاقیت خود استفاده کرده و با بیش ترین بهره‌گیری از عوامل و شرایط طبیعی آن را در اختیار خود در آورند. آسبادهای نهبندان از جمله این خلاقیت ها هستند که در این منطقه دیده می شوند. منطقه نهبندان به دلیل گسترش دامنه ی بادهای 120 روزه سیستان تا این منطقه؛ امتیاز ویژه‌ای دارد و به همین سبب آسبادهایی در این منطقه دیده می شوند که برخی از آن ها قدیمی هستند. قلعه بزرگ نهبندان که از خشت و چینه ساخته شده، در داخل شهر نهبندان قرار گرفته و سابقه ی آن به دوران اشکانیان و ساسانیان می رسد.
استان خراسان جنوبی