78 ص
در ترجمه های مختلف از اوستا، واژه همپرسی را به معنای مشاورت، گفتمان و پند و اندرز گرفته اند. این واژه در زبان پهلوی به صورت همپرسنین همپرسیکه به کار می رود. واژه همپرسی تشکیل شده از دو جزء ham و مصدر پرس paras که به زبان هخامنشی fras گفته می شود از فرس fras در یسناهات 51 بند 11 با جزء آ،فرسا آمده که به معنای گفت و شنود، اندرز پرسیدن و مشورت کردن به کار رفته است و البته از همین واژه در کتاب شایسته و ناشایسته، واژه آفرا به معنای مشورت ساخته شده است:
«دیگر روز، پوروشـسب رفت و از جـادوگرانی که درد آن، جـای به افراه داشته می شدند، د= با آن ها مشورت می شد، پرسید که چیست اگر کودکان در هنگام زایش بگویند؟ و چیست اگر نخندند» ایشان، جادوگران پاسخ دادند که «گریستن (به سبب) دیدن مرگ در پایان و خندیدن (به سبب) دیدن پرهیزگاری خویش است.» (2)
در اوستا مشورت با افراد و گروه های زیر صورت می گیرد:
الف) مشورت مزدا با امشاسپندان
ب) مشورت زردشت با مزدا
ج) مشورت انسان با خودآگاه و منش نیک
د) مشورت انسان با عوامل دروغ و فریب
الف) مشورت مزدا با امشاسپندان
امشاسپندان دستیاران مزدا هستند. درگات ها که قدیمی ترین قسمت اوستاست، نام امشاسپندان به کرات ذکر شده است. هر یک از امشاسپندان مظهر یکی از صفات اهورامزدا می باشند و حتی به وجهی شاعرانه به هر یک از این مظاهر الهی پاسبانی و حفظ قسمتی از عالم هستی سپرده شده است، تا تحت امر خاصی حاکم به کار بپردازند. این امشاسپندان به عنوان دستیاران مزدا به حساب آمده که گاه در بعضی امور با آنان مشورت می شده است:
- مشورت مزدا با امشاسپندان بر سر انتخاب زردشت
در یکی از قطعات گاتها، بیچارگان و زیردستان گرفتار سرپنجه قهر توانایان و زبردستانند. جمیع کائنات به وسیله گوشورون دوران جانوران، در پیشگاه خداوند شکایت می برد. همانگونه هنگامی که رعایا به دربار پادشاهی شکایت می برند، مشاوران و وزیران حضور دارد، دربار اهورا نیز دو مقدس جاودانی، اشاو و هومن، که نظم و آرامش جهان با آنان است، شاهد سخنان روان مزبور می باشند که زردشت آنان را از مشاوران خاص دربار ایزدی معرفی می کند.
در آن گاه که آفریدگار جهان از اشه پرسید، کدام کس را سزاوار ردی جهان می شناسی تا بتوانیم یاوری خویش و تخشایی، آبادای جهان را بدو ببخشیم.»
هـمان گـونه که یک وزیر صدیق، اطلاعات لازم را به عرض پادشاه می رساند و منتظر صدور فرمان می ماند. اردی بهشت نیز می گوید: «مزدا بهتر به یاد دارد که پیش از این چه ورزیدند دیوان و مردمان و پس از این چه خواهند ورزید، اهورا است دادگستری و آن چنان که او خواهد، ما برآنیم.»
(2) زادسپرم فرزند جوان جم. گزیده های زاداسپرم. ترجمه محمد تقی راشبه محصل مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی همدان. ص 24-136
تاریخچه مشورت
