چکیده
این پژوهش به روش پیمایشی توصیفی و با هدف شناخت زیرساخت فناوری اطلاعات در کتابخانه های مرکزی واحدهای دانشگاهی منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده است . جامعه پژوهش شامل 15کتابخانه مرکزی وابسته به منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی است . جهت آگاهی از وضعیت زیرساخت فناوری اطلاعات دوپرسشنامه برای مدیران و کتابداران کتابخانه های مرکزی واحدهای دانشگاهی تدوین گردید. تجزیه و تحلیل یافته ها با استفاده از نرم افزار اکسل انجام شد.
یافته های پژوهش حاکی از آن است که در کل کتابخانه های مرکزی مورد پژوهش ، 5/62درصد کتابداران دارای تحصیلات کتابداری و 5/37درصد دارای تحصیلات غیرکتابداری هستند. از نظر وضعیت تحصیلات مدیران کتابخانه های مورد پژوهش ، 3/73درصد مدیران دارای تحصیلات کتابداری بوده و6/26درصد دارای تحصیلات غیرکتابداری هستند . از نظر امکانات سخت افزاری ، بیشترین امکانات سخت افزاری شامل کامپیوتر ، چاپگر ، دستگاه محافظ ، تلفن و اسکنر است و بیشترین امکانات نرم افزاری موجود شامل نرم افزار جامع کتابخانه و CD-ROM های آموزشی می باشد. بیشترین استفاده از منابع الکترونیکی در کتابخانه های مورد پژوهش مربوط به کتاب الکترونیکی به صورت CDو پایگاههای اطلاعاتی به صورت online می باشد . در کتابخانه های مرکزی واحدهای دانشگاهی منطقه پنج ، جهت ارائه خدمات بازیابی اطلاع رسانی بیشتر از روش جستجوی اطلاعات به صورت کامپیوتری استفاده می شود و نرم افزار مورد استفاده در اکثر کتابخانه های دانشگاهی نرم افزار شرکت پارس آذرخش بوده است .
از نظر دیدگاه مدیران کتابخانه ها ، عمده ترین موانع استفاده از فناوری اطلاعات ، نبود کارکنان آموزش دیده و عدم آموزش کافی می باشد . تقریبا 40% درصد از مدیران کتابخانه ها ، دوره های آموزشی ضمن خدمت آموزش استفاده از فناوری اطلاعات را گذرانده اند.
کلیدواژه ها : زیرساخت اطلاعاتی ، فناوری اطلاعات ، زیرساخت فناوری اطلاعات ، کتابخانه مرکزی دانشگاهی ، منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی
معرفی پژوهش
1-1- مقدمه
امروزه دسترسی کاربران کتابخانه های دانشگاهی به روزآمدترین منابع علمی در کوتاه ترین زمان ممکن، ضرورتی است که این کتابخانه ها را از ارایه پیشرفته ترین خدمات اطلاع رسانی ناگزیر می سازد. کتابخانه ها برای ایفای رسالت سنگینی که در جهت ارایه خدمات اطلاع رسانی نوین بر دوش دارند، نیازمند به کارگیری فناوری اطلاعات در پیچیده ترین سطوح ممکن هستند. فناوری اطلاعات که کتابخانه به مفهوم امروز، بدون آن معنا نمی یابد، ضرورتاً متکی بر عناصر بنیادینی است که زیرساخت فناوری اطلاعات را تشکیل می دهند.
زیرساخت به معنی بنیاد یا شالوده ای است که یک سازمان یا نظام بر آن استوار شده است. به بیان دیگر، امکانات ، خدمات و تأسیسات اساسی مورد نیاز برای عملکرد یک مجموعه مانند نظام های ارتباطی، سازمان های عمومی و ... زیرساخت خوانده می شود (آمریکن هریتیج ، 2009)
زیرساخت فناوری اطلاعات شامل عناصر بنیادینی است که فعالیت های اطلاعاتیِ مبتنی بر فناوری، بر آن استوار می شوند و بدون فراهم بودن این عناصر و شرایط در سطح مطلوب ، استفاده کارآمد از فناوری اطلاعات تحقق نخواهد یافت.
هنوز تعریفی جامع و دقیق از مفهوم زیرساخت اطلاعات یا فناوری اطلاعات ارائه نشده است . این مفهوم معمولا با بیان عناصر تشکیل دهنده زیر ساخت مورد نظر تعریف شده است. احتمالا آترتون [1](1977) تنها کسی است که تعریف روشنی از زیر ساخت اطلاعات ارائه داده است. به تعبیر او ، زیرساخت اطلاعاتی هرکشوری توانائیهای ملی در دسترسی به دانش و اطلاعات و همچنین انتقال دانش و اطلاعات به منظور استفاده عملی از دانش است .(داورپناه ، 1384، ص118-120)
کتابخانه دانشگاهی به عنوان مرکزی که مسوولیت ارایه خدمات اطلاعاتی به جامعه وسیعی از دانشجویان و اعضای هیأت علمی را برعهده دارد ، نیازمند همگامی با نوآوری های موجود در زمینه اطلاع رسانی است. افزایش تصاعدی تولیدات علمی و تأکید روزافزون دانشگاه ها بر انجام پژوهش های پربار علمی ، روز به روز بر سنگینی وظایفی که بر دوش کتابخانه های دانشگاهی است ،می افزاید. این کتابخانه ها تنها زمانی می توانندرضایت کاربران خود را جلب نمایند که خدمات اطلاع رسانی مورد تقاضای کاربران
را در مطلوب ترین سطح ممکن ارایه دهند و تحقق این هدف در گرو فراهم بودن امکاناتی مانند نیروی انسانی متخصص، بودجه کافی، تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مناسب و دیدگاه مثبت و پذیرای سازمانی و مدیریتی در رابطه با فناوری اطلاعات است .
در مورد کتابخانه های دانشگاهی ایران نیز ، امروز بیش از گذشته، دلایلی وجود دارد که استفاده از فن آوری اطلاعات در کتابخانه ها و خودکارسازی آنها را ضروری می سازد. افزایش رو به رشد کاربران، نیاز بیشتر به استفاده از مواد کتابخانه ای در داخل و خارج از کتابخانه ها، رشد میزان مواد منتشر شده ، تغییر ماهیت مواد مطالعاتی (به معنی استفاده بیشتر از لوح های فشرده، مجلات الکترونیکی، پایگاه های اطلاعاتی پیوسته ) و توسعه کامپیوترهای جدیدتر و ارزان تر، تنها بخشی از دلایلی هستند که بر خودکارسازی تاکید دارند. علاوه بر فعالیت های داخلی عادی مثل فهرست نویسی ، فراهم آوری و کنترل امانت ، فن آوری های اطلاعاتی را می توان در کتابخانه برای سایر فعالیت ها مثل پردازش اطلاعات به کار گرفت . از آنجا که اکثر کتابخانه های دانشگاهی به انجام فعالیت های تحقیقاتی می پردازند، پردازش اطلاعات برای آنها بسیار اهمیت دارد (ناخدا وحری ،1384، ص 57- 76).
1-2- بیان مساله
امروزه دگرگونی همه جانبه منابع و خدمات کتابخانه ای، کتابخانه های دانشگاهی را در معرض آزمونی دشوار قرار داده است . در این شرایط دگرگون شده ، کتابخانه هایی در انجام رسالت آموزشی و پژوهشی خود موفق خواهند بود که با درک صحیح شرایط کنونی در جهت فراهم آوری زیرساخت های مناسب ، برای همگامی با شرایط امروز حرکت کنند . دانشگاه آزاد اسلامی که کانون آموزش و پژوهش خیل عظیمی از فرزندان مستعد کشور است ، با واقف بودن بر رسالتی که بر دوش کتابخانه های دانشگاهی قرار دارد، همواره در تلاش ارتقای سطح کمی و کیفی کتابخانه های خود بوده است. در این راستا کتابخانه های مرکزی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به منظور ارایه خدمات بهینه برای جامعه استفاده کنندگان و جلب رضایت آنان به فراهم آوردن امکانات زیربنایی لازم همت گماشته اند . کتابخانه های مرکزی واحدهای منطقه پنج دانشگاه آزاد اسلامی نیز که 15 واحد دانشگاهی را شامل می شود ، در تلاش جلب رضایت شمار بسیار مخاطبان خود به ارایه خدمات کتابخانه ای مختلف اقدام می کنند. با توجه به ضرورت شناخت وضعیت فعلی جهت برنامه ریزی های آتی ، پژوهش حاضر، مطالعه زیرساخت های فناوری اطلاعات در این کتابخانه ها را هدف خود قرار داده است .
1- Atherton
دانلودتحقیق بررسی زیرساخت فناوری اطلاعات در کتابخانه
