آناهیتا، الهه نگهبان چشمه و باران
«آناهیتا» به معنای پاک و دور از آلودگی در اعتقاد ایرانیان باستان الهه آب، فرشته نگهبان چشمه ها و باران و همچنین نماد باروری، عشق و دوستی بوده است. این اعتقاد از دوران پیش از زرتشت در ایران وجود داشته و در دوران های بعدی هم مورد توجه قرار گرفته است.
«آناهیتا» به معنای پاک و دور از آلودگی در اعتقاد ایرانیان باستان الهه آب، فرشته نگهبان چشمه ها و باران و همچنین نماد باروری، عشق و دوستی بوده است. این اعتقاد از دوران پیش از زرتشت در ایران وجود داشته و در دوران های بعدی هم مورد توجه قرار گرفته است. توجه به آناهیتا از دوره اردشیر دوم هخامنشی در ایران مرسوم شده و در دوره های تاریخی بعدی یعنی اشکانی و ساسانیان هم ادامه داشته است.
در کتیبه های به جا مانده از این دوره های تاریخی اشاره ها و تصاویری از آناهیتا در کنار نام اهورا مزدا به چشم می خورد. «در نقش برجسته تاق بستان، خسرو پرویز پادشاه ساسانی در میان اهورامزدا و آناهیتا ایستاده است. در این نقش برجسته، آناهیتا که در سمت راست شاه ایستاده، تاجی همانند اهورا برسر و در یک دستش حلقه فر ایزدی را نگه داشته و در دست دیگرش کوزه ای است که از آن آب می ریزد.» به احترام این الهه ایرانی معابد و تندیس های فراوانی در دوره های تاریخی پیش از اسلام در سرزمین ایران ساخته شده است.
از آناهیتا یادواره هایی (شامل معابد و کتیبه ها) در همدان، شوش، کازرون و آذربایجان، کرمانشاه و کنگاور به جای مانده است. معبد آناهیتا در کنگاور مشهورترین معبد منسوب به آناهیتا در ایران است. در تقویم ایرانی روز دهم ماه آبان باستانی برابر با چهارم آبان فعلی به عنوان جشن آبانگان مشخص شده است. آبانگان جشن آناهیتا (آناهید) ، الهه آب است. در جشن آبانگان، ایرانیان به ویژه زنان در کنار دریا یا رودخانه ها، الهه آب را نیایش می کردند.بنای معبد آناهیتا در شهر کنگاور از شهرستان های استان کرمانشاه قرار دارد. این بنا بر روی تپه ای با ارتفاع ۳۲ متر و در ابعاد ۲۰۹ متر در ۲۲۴ مترساخته شده است. ارتفاع ستونهای این بنا نسبت به قطر آنها سه به یک است و این باعث شده در میان تمام معابد دنیا بی نظیر و منحصر به فرد باشد. معبد آناهیتا دومین بنای سنگی ایران پس از تخت جمشید است.
هرچند در مورد ماهیت این بنا اختلاف نظر وجود دارد و برخی آن را کاخ ناتمام خسرو پرویز دانسته اند ولی نظریه معروف تر بنا را معبدی برای الهه آناهیتا می داند.
نخستین حفاری های باستان شناسانه سال ۱۳۴۷ انجام شد و طبق تحقیقات اولیه، بنا را مکانی برای پرستش الهه آناهیتا در دوره اشکانی دانستند. در سال ۱۳۵۴ کاوش های بعدی و پیدا شدن سنگ کنگره ای مشابه تاق گرا در سرپل ذهاب این نظریه را مطرح کرد که ممکن است این بنا باقی مانده یکی از کاخهای خسرو پرویز در دوره ساسانی باشد که البته وجود شواهد دیگر به نظریه اول قوت بیشتری می بخشد.این معبد از دوران اشکانی قابل احترام بوده و تیریدات ها (تیردادها - تعدادی از پادشاهان اشکانی) در معبد آناهیتا تاج گذاری می کرده اند.
تحقیق آناهیتا، الهه نگهبان چشمه و باران 15 ص
