دانلود مقاله تربیت در سیره معصومین

اختصاصی از فی لوو دانلود مقاله تربیت در سیره معصومین دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

تربیت در سیره معصومین
چکیده :
امروزه ما وراث جهانی پر از ناکامیها ، شکست ها ، بیمناکی ها و سرخوردگی ها هستیم ، کنار نهادن عقل و خرد و پیروی از امیال درونی ، غرایز حیوانی و خودخواهی ها ، انسان هایی بی رحم ، بی منطق و تخریب گر ساخته است . وجود این همه بی عدالتی ، سرگشتگی ، جنگ و بسیاری از رفتارهای غیر عقلانی ، موید این امر است که بشر امروزی قبل از هر چیز به تربیت کردن نیاز دارد . در اهمیت تربیت در اسلام همین بس که در قرآن مجید از یکی از اهداف عالیه بعثت پیامبران به عنوان تزکیه ( تربیت ) نام برده شده است . تربیت در اسلام با معانی و تعابیر مختلفی به کار رفته است . در یک تعبیر ، تربیت به معنای رسیدن به رشد است . آیه 1 سوره ی جن ناظر بر این تعبیر است . در این آیه هدف قرآن هدایت به حق و کمال عقلی است . آیات دیگری مانند 256 سوره بقره ، 10 سوره جن و 10 سوره ی کهف نیز ناظر بر همین معنا از تربیت هستند . در جای دیگر قرآن مانند آیات 29 و 38 سوره غافر ماموریت پیامبر اسلام هدایت به راه کمال ذکر شده است . هدایتی که در آن فرد ، در راه مستقیم ( صراط المستقیم ) گام بر می دارد . در سوره ی آل عمران آیه 164 آمده است که همانا خداوند بر افراد با ایمان منت نهاد و برای آنان پیامبری را مبعوث کرد تا آنان آیات الهی را تلاوت کنند و انسانها را از آلودگیها برهانند ( تزکیه کنند ) و به آنها کتاب و حکمت بیاموزند . و یا در نهج الفصاحه ، پیامبر اکرم (ص) می فرماید : " من برای به کمال رساندن خوبیهای اخلاق مبعوث شدم " بنابراین تزکیه نفس باعث رستگاری می شود و تربیت باعث به کمال رسیدن ابعاد معنوی و شخصیتی انسانها می گردد . در این میان پرمعناترین تعبیر از تربیت اسلامی همان تعبیر به تزکیه است . در آیه دوم سوره جمعه ، هدف از بعثت رسولان و پیامبران آگاه ساختن انسانها از نشانه های الهی ، تزکیه آنها و علم آموزی به آنها عنوان شده است . این سه هدف بزرگ الهی جز برترین اهداف تربیت اسلامی است ( مکارم شیرازی ، 1367 ) هدف اول یعنی آگاه ساختن انسانها به نشانه های الهی جنبه ی مقدماتی دارد و در آن سعی می شود کودک با رشد گیرنده های حسی خود مخصوصا دیدن و شنیدن بتواند به تفکر و تاملی درست
در عالم خلقت برسد . در مرحله ی بعد کودک یاد می گیرد که از انجام رفتارهای غیر اخلاقی و غیر انسانی بپرهیزد و فضائل و کمالات انسانی را در خود رشد دهد . در مرحله ی سوم و آخرین مرحله ی تربیت ، کودک شروع به علم آموزی می کند تا بیشتر از پیش رو به سوی کمال برود . تربیت اسلامی جامع است از این نظر که شامل پرورش جسم ، روح ، فرد و جمع ، دینا و آخرت می شود ( احمدی ، 1364 ) تربیت در اسلام تنها انجام مناسک دینی نیست . بلکه پروراندن هر صفت و کمالی است که انسان به عنوان جانشین خدا بر زمین و انسان به عنوان انسان باید دارا باشد . آیات ، روایات و تصویه های دینی متفاوتی را می توان یافت که در آن نه تنها به عبادت و انجام مراسم دینی توصیه شده است بلکه کسب کلیه فضایل و دوری از هر حیوان صفتی سفارش شده است . از دیگر ویژگیهای تربیت اسلامی این است که تمامی تلاشهای تربیتی یک مسیر را دنبال می کنند و آن عبادت و بندگی خدا و تسلیم رضای او بودن است . این ویژگی مخصوص تربیت اسلامی است و در هیچ یک از مدلهای تربیتی وجود ندارد . در بهترین روشهای تربیتی فرد خدمتگزار جامعه است و هدف والاتری وجود ندارد . از ویژگیهای دیگر تربیت اسلامی تاکید آن بر تربیت شناختی است . آنقدر که در تربیت اسلامی بر پرورش تفکر و علم آموزی تاکید شده است در هیچ یک از مدلهای تربیت چنین سفارش نشده است .
بررسی هدف های تربیتی اسلام از منظر علمای علوم تربیتی :
هدفهای تربیتی در اسلام از نظر شریعتمداری عبارتند از : تقوی و پرهیزگاری ، آموزش حکمت ، پرورش عدالتخواهی ، تکامل انسان، استقلال فردی ، پذیرش مسئولیت فردی ، تغییر رفتار ، احترام به انسان ، ایمان به صلاحیت مردم ، پرستش خدا ، برادری و همکاری ، دوستی با ملل دیگر و پرورش روح اجتماعی . پس می توان گفت یکی از اهداف تعلیم و تربیت اسلامی شناخت خود و پیرامون خود است . فرزندانمان را باید به گونه ای تربیت کنیم که مشتاقانه در پی کشف خود و محیط خود برآیند . ما می توانیم به روش بسیار دقیق و هوشمندانه آن را هدایت نمائیم مسلماً اگر این نهاده درونی نتواند به درستی رشد یابد ما در اهداف تربیتی خود دچار شکست شده ایم . برای تربیت و رشد این نهاده باید سعی کنیم از ابتدا کودک را مشتاق به بررسی و پویش اطراف خود نمائیم . ما می توانیم با جواب دادن به پرسشهای او با حوصله و سعی بیشتر او را برای طرح پرسشهای دیگر به حرکت وا داریم پس شناخت خود و پیرامون خود می تواند از اولین اهداف تربیتی باشد که از ابتدای تولد می توان به آن پرداخت . آموزشهایی که در این مرحله به کودک داده می شود باید در برگیرنده ی شناخت کودک از حقوق خود و دیگران باشد . کودک یاد می گیرد که به دیگران احترام بگذارد. حق خود را در قبال جامعه و میحط زیست ادا کند . یاد بگیرد که فکر کند و مهارتهای تفکر را بیاموزد و بتواند رابطه ای انسانی با دیگران برقرار سازد . در مرحله ی بعد که هفت سالگی شروع می شود ، بیشترین تاکید بر تربیت دینی است . کودک یاد می گیرد که مناسک دینی را انجام دهد . دین خود را بشناسد و هر آنچه به او از طرف دین امر شده است ، انجام دهد و از آنچه که از آن نهی شده است، دوری گزیند . این مرحله توأم است با شروع تعلیم و تربیت رسمی که در آن مرحله سوم از تعلیم و تربیت اسلامی که همان یاددهی علم و حکمت است آغاز می شود . در این مرحله است که شناخت و آگاهی های فرد از خود و جهان و همچنین آفریدگار جهانیان به مرتبه ای رسیده است که بتواند از روی آگاهی به سوی شکوفایی گوهر انسانی خود قدم بردارد . بنابراین به طور خلاصه می توان گفت که در تعلیم و تربیت اسلامی یک هدف اساسی وجود دارد و آن حرکت انسان به سوی خداست . روشهای تربیت اسلامی در قرآن به روشهای گوناگون تربیت اشاره شده است . یکی از آن روشها که اتفاقا در روان شناسی مدرن امروزی نیزکاربرد دارد ، روش تشویق و تنبیه است . مکررا در قرآن می بینیم که خداوند انسانها را به دادن پاداش در مقابل نیکی ها و مبتلا ساختن آنها به عذاب در مقابل بدیها اشاره دارد . این روش در روان شناسی بسیار رایج است .در این روش برای تغییر و اصلاح رفتار می توان با دادن پاداش و یا تنبیه کردن انسانها را واداشت تا رفتار بخصوصی را ارائه دهند و رفتار دیگر را سرکوب نمایند . تفاوت روش تشویق و تنبیه قرآنی و روان شناسی امروزه در این است که تنبیه یا تشویق خداوند اکثراً به دنیا دیگری واگذار شده است . اگر چه در این دنیا نیزتا حدودی تشویق و تنبیه وجود دارد ولی در روان شناسی بلافاصله بعد از رفتار خاصی تشویق و تنبیه صورت می گیرد . با این حال می توان از هر دو روش قرآنی و روان شناسانه برای تربیت افراد استفاده نمود . روش دیگری که در تربیت اسلامی وجود دارد و مکررا به آن اشاره شده است . الگوگیری از سیره پیامبران و اولیا خداست . خداوند رفتار رسول اکرم (ص) را اسوه حسنه برای مردم می شمارد تا از آن الگو گیرند . در روان شناسی مدرن نیز از این روش مخصوصا برای فراگیری رفتارهای اجتماعی استفاده شایانی می شود . الگو باید ویژگیهای به خصوصی داشته باشد تا مورد الگوگیری قرار بگیرد . این ویژگیها شامل جنسیت ، سواد ، موقعیت اقتصادی ، اجتماعی ، ویژگیهای شخصیتی ، سن و از این قبیل است . توجه به این ویژگی ها می تواند این روش تربیتی را کارآمدتر سازد . روش دیگر تربیت در اسلام روش تذکر است . ذکر به معنای یادآوری است . به این معنا که ما ، چیزی را که قبلا فرد یاد گرفته است،با بیان صفتی از آن ، به او گوشزد می کنیم.این روش صرفا موقعی موثر است که فرد چیز را قبلا یادگرفته باشد. در این صورت نیازی به استفاده از تنبیه نیست بلکه یادآوری آنچه فراموش کرده کافی است . گاهی این روش می تواند به صورت امر به معروف و نهی از منکر صورت بگیرد که نوع دیگری از تذکر دادن است . از دیگر روشهای تربیت السامی می توان روش " بیان داستان " را نام برد . در قرآن بسیاری از داستانهای عبرت آموز وجود دارد که هر یک می تواند انقلابی در درون انسانها ایجاد نماید . روش داستانی روش استفاده از تجربیات دیگران به جای تجربه فردی است .
این روش مخصوصا در سنین نوجوانی بسیار کاربرد دارد . چرا که در این سن ، نوجوان می تواند روابط منطقی بین پدیده ها را به طور ذهنی درک نماید ولی کاربرد آن در کودکان نمی تواند موثر باشد . روش دیگری که باز در قرآن نیزبه آن اشاره شده است روش محاسبه نفس است . این روش که در آن فرد به باز نمودن اعمال خویش طی دوره مشخصی می پردازد ، در روان شناسی مدرن نیز کاربرد فراوانی دارد . این روش از جمله روشهای شناختی تعلیم و تربیت است که امروزه به آن خود جهت دهی یا خود نظم دهی می گویند . از طریق این روش می توان به افراد یاد داد تا خود ، رفتارها و اعمال خود را تحت نظر بگیرند و آنها را کنترل نمایند . به این وسیله به عوض اینکه از بیرون به کنترل افراد بپردازیم ، خود آنها را مسئول اعمال خودشان قرار می دهیم . البته روشهای دیگری نیز در تربیت اسلامی وجود دارد که نویسندگانی مانند ( تهرانی ، 1376 ) به آنها اشاره داشته اند مانند روش محبت ، روش موعظه ، روش توجه و روش ابتلا و امتحان. ما از ذکر این روشها به جهت طولانی تر شدن بحث خودداری می نمائیم . هر چند بعضی از آنها در دل روشهای ذکر شده مستتر است ، مانند روش محبت که باید در تمامی روشهای تربیتی اعمال گردد . روش موعظه می تواند به صورت ذکر یاداستان سرایی نیز صورت پذیرد و روش توبه که روش کاملا فردی است و ابتلا به امتحان الهی نیز از روشهایی است که خداوند در قبال بندگان خود به کار می برد .نظام تعلیم و تربیت پیامبر اعظم (ص) بهترین و مناسب ترین زمینه وحدت مسلمانان جهان است ، چون مورد قبول همه امت اسلامی هست و هر کس به خدا و قرآن عقیده داشته باشد ، تعالیم پیامبر (ص) را باور داشته و بر آن پایبند است . اگر اندیشمندان مسلمان به نظام تربیتی پیامبر (ص) عمل کنند ، همه اختلافهای مذهبی و گروهی بر طرف و اتحاد واقعی در میان امت اسلامی حاکم می گردد .آنچه در نظام تربیتی پیامبر اعظم (ص) مهم است ، ضمن عمل به دستورالعمل های تربیتی آن بزرگوار ، ترویج و تبلیغ آموزه های نبوی است . مهمترین مسئولیت آنان دعوت مردم به اتحاد و هماهنگی بر اساس تعالیم پیامبر اسلام (ص) و نادیده گرفتن عوامل اختلاف و تفرقه امت اسلامی است . اگر علمای شیعه و سنی در کشورهای اسلامی به سوی وحدت واقعی حرکت کنند ، مناسب ترین روش و راهکار ، شناخت نظام تربیتی پیامبر اعظم (ص) و عمل و ترویج معارف نبوی در میان جوامع مسلمان و به خصوص نسل جوان است که در کمترین زمان ممکن ، نتیجه مطلوبی خواهد داشت .



روشهای تربیتی رسول الله ( صلی الله علیه و آله و سلم )
1 ـ اصل هماهنگی تربیت و فطرت انسانی :
در این روش ، شکوفاسازی و پرورش متربیان مدنظر است ، به کارگیری این روش مستلزم این است که برنامه ریزی های تربیتی به گونه ای باید هدایت شود که به تحقق این مهم بینجامد .
2 ـ اصل توحید محوری :
دومین اصلی که از مبانی تعالیم انبیا به روشنی قابل دستیابی است ، اصل توحید محوری و یگانه پرستی است که همواره اساس دعوت پیامبران بوده است . پیامبر خاتم (ص) به عنوان آخرین فرستاده خدا ، مانند انبیای سلف ، توحید را مبنای تعلیم و تربیت خویش قرار داد و بر این اساس تبلیغ دین کرد . تمام فعالیتهای پیامبر ، به ویژه اساس تعلیم و تربیت آن حضرت بر محور اصل توحید استوار بود .
3 ـ اصل آخرت گرای ی:
اصل آخرت گرایی به معنای دست کشیدن از دنیا نیست . بلکه منظور از آن بهره گیری درست از مادیات دنیا است که نحوه ی استفاده از آن زمینه ساز زندگی آخرت خواهد . رسول خدا (ص) می فرماید : « دنیا کشتزار جهان آخرت است » هیچ کس نمی تواند در آخرت محصول خوبی برداشت کند ، مگر اینکه در دنیا بذر خوب پاشیده باشد .
4 ـ اصل کرامت انسانی :
کرامت به معنای شرافت ، اصالت ، بزرگ منشی و نیک سیرتی است که حاصل بهره مندی فطری و ذاتی یک موجود باشد . خداوند آدمی را از بهره مندیهای درونی ویژه ای ، چون عقل و اراده و اختیار برخوردار ساخته که موجب کرامت او شده است . تکریم و تعزیر متربی از اساسی ترین اصول تربیت است ؛ زیرا اساس تربیت بر کرامت و عزت مندی است . پیامبر (ص) می فرماید : « مبادا فردی از مسلمانان را کوچک شمرده و تحقیر نمایید ؛ زیرا کوچک آنان هم در نزد خدا بزرگ است » .
5ـ اصل توجه به تفاوت های فردی :
تفاوتهای فردی ناشی از سرشت و فطرت انسانی است که نظام توحیدی و جاودانگی انسان هم موافق و مقتضی آن می باشند ؛ تفاوتهای فردی به عنوان یک اصل در تعلیم و تربیت همه انبیا وجود داشته وبر اساس آن مشی می کردند . پیامبر خدا (ص) می فرماید : « ما جماعت انبیا مامور شدیم که با مردم بر میزان عقل شان سخن بگوییم » .

سیره تربیتی امام علی ( ع)
1 ـ الگوی عملی بودن :
به نظر می رسد مهمترین و کارآمدترین روشی که ائمه (ع) در تربیت اخلاقی فرزندانشان به کار می گرفتند ، رفتار عملی آنان بود . آنها خود الگوی کامل و مطمئن اخلاقی برای فرزندانشان بودند . اعمال و رفتارشان هر لحظه در منظر فرزندان قرار داشت و فرزندان با دیدن آنها مشق زندگی می گرفتند . سیره تربیتی علی (ع) مملو از رفتارهای عملی است که برای همه سرمشق بود .
2 ـ موعظه :
پند دادن یکی از روشهای اخلاقی است که درسیره ی تربیتی علی (ع) بسیار دیده می شود ،آن حضرت در فرصتهای مناسب فرزندان خویش را پند می داد و دلهای پاک و نورانی را نورانی تر می ساخت. روش تربیتی موعظه چنان در سیره تربیتی آن حضرت مهم بود که حتی در بستر شهادت از آن بهره جست .
3 ـ یاد مرگ و قیامت :
از جمله روشهای تربیت اخلاقی ، یاد مرگ و قیامت است . یاد مرگ و قیامت موجب می شود انسان از آرزوهای مادی جدا گردیده ، به گناه تن ندهد به خصوص فرزندانش را به فراموش نکردن آن توصیه می فرمود . حضرت ضمن نامه ای به امام حسن (ع) می فرماید : « فرزندم ! فراوان به یاد مردن باش و به یاد موقعیتی که در آن قرار می گیری و پس از مردن بدان روی می کنی تا چون بر تو درآید ، ساز خویش را آراسته و کمر خود را بسته باشی چنان نباشد که ناگهان مرگ تو را دریابد و بر تو چیره گردد » .
4 ـ تربیت اجتماعی :
تربیت اجتماعی از ابعاد مهم تربیت در نظام تربیتی اسلام است .اسلام دین عزلت گزینی و فردگرایی نیست بلکه علاوه بر توجه به امور فردی ، به مسایل اجتماعی نیز توجه ویژه دارد و این یکی از امتیازهای بزرگ دین خاتم است . در سیره معصومان (ع) ، به ویژه امام علی (ع) ، تربیت اجتماعی از جایگاهی ویژه و با اهمیت برخوردار است . مراد از تربیت اجتماعی مجموعه دیدگاه ها در زمینه ی روابط اجتماعی و نیز رفتارهای عملی است که امام علی (ع) فرزندانش را به آن سفارش می کرد .

شامل 18 صفحه Word