چکیده
در حقوق ایران، بر مبنای قاعده لاضرر و با در نظر گرفتن مصلحت زیاندیده و نظم عمومی در جامعه، در رابطه بین زیان دیده و مسئولان متعدد،مسئولیت تضامنی حاکم بر مسئولیت مدنی مسئولان متعدد بوده که شامل موارد عدم تقسیم و توزیع مسئولیت جبران خسارت وارده، بین مسئولان متعدد می باشد. از مهمترین مسئولیت مذکور نیز می توان به ترتب ایادی غاصبانه، جمع مسئولیت نوعی دارنده وسایل نقلیه موتوری زمینی با مقصر حادثه و جمع مسئولیت تولید کننده با ضمان فروشنده خودروی معیوب، اشاره نمود.اما علاوه بر مسئولیت مذکور، انواع دیگری از مسئولیت وجود دارد که خصوصیت مشترک آنها، تقسیم مسئولیت جبران خسارت، بین مسئولان متعدد می باشد. از جمله در اتلاف همواره و در تسبیب، چنانچه نحوه مداخله در ایجاد خسارت و یا میزان تقصیر مسئولان قابل تعیین نباشد، مسئولیت به طور مساوی بین مسئولان متعدد تقسیم می شود.
واژگان کلیدی: زیان دیده، مسئولیت مدنی، تعدد اسباب، مسئولیت تضامنی
بیان مسئله
هرگاه چند سبب در ایجاد خسارت و ضرری نقش داشته باشند حالت تعدد اسباب یا واردکنندگان خسارت مطرح می شود، که در مباحث مربوط به مسئولیت مدنی، از مسائل پیچیده حقوقی است چرا که دادرس را در تنگنای تصمیم گیری قرار می دهد که کدام سبب یا وارد کننده خسارت را مسئول شناسد و یا میزان مسئولیت هر یک از اسباب یا واردکنندگان خسارت چقدر بوده و چگونه مسئولیت را بین آنها تقسیم کند. تعدد اسباب یا تعدد وارد کننده خسارت خود به ترتب اسباب، که در آن اسباب متعدد در طول یکدیگر قرار می گیرند و تداخل اسباب، که در آن اسباب متعدد در عرض همدیگر قرار دارند، تقسیم می شوند. در حالت ترتب اسباب، مطابق ماده 535 قانون مجازات اسلامی، سبب مقدم در تاثیر مسئول جبران خسارت محسوب ولی در حالت تداخل اسباب، در انتخاب سبب مسئول، آرا حقوقدانان و فقها متفاوت بوده و نظرات برابری اسباب، سبب نزدیک و بی واسطه، سبب متعارف و اصلی و نظریه آخرین امکان پرهیز از حادثه بیان شده است (کاتوزیان، 1374،ص 265). صرفنظر از اینکه کدامیک از نظریات فوق ارجح و قابل پذیرش می باشند وقتی که با انتخاب یکی از آنان(یکی از نظرات فوق)، بر این نتیجه رسیدیم که چند سبب با هم مسئول می باشند، به عبارت دیگر چند سبب با هم وارد کننده خسارت بوده و باید جبران خسارت نمایند (احراز مسئولیت واردکنندگان خسارت)، سئوالی که با آن روبرو هستیم این است که، مسئولیت وارد کنندگان خسارت مذکور، به چه نحو می باشد؟ حقوقدانان در ارائه راه حل و پاسخ به سئوالات فوق نظرات متفاوتی ابراز نموده اند که عبارت اند از؛ مسئولیت تضامنی (کاتوزیان ، 1374،ص 295؛ امیری قائم مقامی، 1385،ص 306)، مسئولیت به نسبت سهمی که در ایجاد خسارت داشته اند(صفائی،1351،ص 568؛ امامی،1371،ص 395) و مسئولیت به نحو تساوی(درودیان،1369، ص 68). حال اینکه کدامیک از نظرات فوق، منطبق با اصول حقوقی و ارجح می باشد موضوعی است که در این مقام، در صدد بررسی و تحلیل آن هستیم. همچنین رابطه زیان دیده و واردکنندگان خسارت (تأثیر مسئولیت وارد کنندگان خسارت بر حق زیان دیده)، که متأثر از اتخاذ و قبول یکی از راه حل های مذکور می باشد، و مصادیق تعدد مسئولان جبران خسارت در قوانین و منشأ ایجاد مسئولیت آنان نیز، بررسی و تحلیل را می طلبد که به مسائل مذکور نیز خواهیم پرداخت.
ب: سؤالات تحقیق
1- مسئولیت وارد کنندگان خسارت در مقابل زیان دیده، به چه نحوی می باشد؟
2-تأثیر مسئولیت تضامنی وارد کنندگان خسارت، بر حق زیان دیده به چه نحو می باشد؟
3-مصادیق تعدد مسئولان جبران خسارت (وارد کنندگان خسارت) در حقوق ایران کدامند؟
ج: پیشینه تحقیق
دکتر کاتوزیان در بحث تداخل اسباب، با بیان اینکه مسئولیت تضامنی در حقوق ما مانندهای فراوانی دارد و گمان نمی رود که چنین حکمی، ویژه رابطه مصرح در قانون باشد، معتقدند که مسئولیت سبب های متعدد مسئول نیز(مسئولیت واردکنندگان خسارت)، در مقابل زیان دیده از نوع مسئولیت تضامنی می باشد (کاتوزیان،1387،ص 485) ولی دکتر صفایی و امامی، تقسیم مسئولیت به نسبت سهم هر یک از اسباب در ایجاد ضرر را، با مبانی حقوقی ما سازگار می دانند با این استدلال که اولاً؛ در حقوق ایران مسئولیت تضامنی خلاف اصل است، دوما؛ مواد 335 و 365 ق.م.ا. شیوه مسئولیت تضامنی را نپذیرفته اند ( صفایی،1381؛امامی،1371،ص 384).
د: فرضیات تحقیق
1- وارد کنندگان خسارت به صورت تضامنی، مسئول جبران خسارت زیان دیده می باشند.
2-زیان دیده مطابق اصل، می تواند برای جبران کل خسارت به هر یک از واردکنندگان خسارت، رجوع نماید.
3-ترتب ایادی غاصبانه، مسئولیت کارمندان و کارگران در قانون مسئولیت مدنی و مسئولیت تولید کننده از جمله مصادیق تعدد مسئولان جبران خسارت می باشند.
ه: اهداف و ضرورت تحقیق
1-تعیین نوع مسئولیت وارد کنندگان خسارت (سبب های متعدد).
2-آثار نوع مسئولیت وارد کنندگان خسارت.
3-مصادیق مسئولیت تضامنی وارد کنندگان خسارت در حقوق ایران.
تعداد صفحات 82 word
فهرست مطالب
چکیده 1
مقدمه. 2
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- فعل یا ترک فعل شخص.... 7
1-1-1- ترتب ایادی غاصبانه. 8
1-1-2-توکیل فضولی.. 9
1-1-3- تصادم. 10
1-1-3-1- وقوع تصادم بین دو یا چند کشتی................................................................................ 10
1-1-3-2- برخورد دو یاچند نفر با یکدیگر................................................................................... 11
1-1-4- مسؤولیت کارمندان اداری و کارگران در قانون مسؤولیت مدنی 1339.................................. 16
1-1-5- مسؤولیت قیم درصورت تعدد.......................................................................................... 17
1-1-6- مسؤولیت مدنی تضامنی در قانون تجارت......................................................................... 18
1-2- فعل یا ترک فعل دیگری، مالکیت یا تولید و ساخت اشیاء...................................................... 19
1-2-1- مسؤولیت ناشی از فعل یا ترک فعل دیگری...................................................................... 20
1-2-1-1- مسؤولیت ناشی از تقصیر در نگهداری و سرپرستی........................................................ 20
1-2-1-2- مسؤولیت دولت و شهرداری ها و مؤسسات وابسته به آن ها.......................................... 22
1-2-1-3- مسؤولیت مدنی کارفرما در مقابل شخص ثالث زیان دیده............................................... 22
1-2-1-4- مسؤولیت عاقله.......................................................................................................... 23
1-2-1-5- مسؤولیت دولت......................................................................................................... 24
1-2-1-6- صندوق جبران خسارت بدنی....................................................................................... 25
1-2-2- مسؤولیت ناشی از مالکیت، تولید و یا ساخت اشیاء........................................................... 26
1-2-2-1- مسؤولیت مالک و ضمان مقصر.................................................................................... 26
1-2-2-2- مسؤولیت ناشی از تولید و ساخت اشیاء........................................................................ 29
فصل دوم: نوع مسؤولیت مدنی مسؤولان متعدد
2-1- نظریه ها و راه حل.............................................................................................................. 33
2-1-1- مسئولیت تضامنی............................................................................................................ 34
2-1-2- تقسیم مسئولیت به نسبت سهم هر یک از اسباب................................................................ 35
2-1-3- تقسیم مسئولیت به نسبت درجه تقصیر.............................................................................. 36
2-1-4- تقسیم مسئولیت به طور مساوی........................................................................................ 37
2-1-5- توزیع خسارت در رویه قضایی........................................................................................ 38
2-1-6- راه حل ارجح................................................................................................................. 38
2-2-مسئولیت تضامنی................................................................................................................. 39
2-2-1- مفهوم و ماهیت تضامن.................................................................................................... 39
2-2-1-1- مفهوم تضامن............................................................................................................. 39
2-2-1-2- ماهیت تضامن............................................................................................................ 40
2-2-2- حکم تضامن در فقه........................................................................................................ 41
2-2-2-1- ادله ناظر به منع ضمانت تضامنی.................................................................................. 41
2-2-2-2- ادله ناظر به منع مسئولیت تضامنی(توجیه عقلی)............................................................. 41
فصل سوم: آثار و احکام راجع به نوع مسؤولیت مسؤولان متعدد
3-1- آثار ناشی از مسؤولیت تضامنی............................................................................................ 44
3-1-1- آثار ناشی از مسؤولیت تضامنی در روابط بین زیاندیده و مسؤولان متعدد............................. 44
3-1-1-1- امکان رجوع به هر یک از مسؤولان و مطالبه جبران کل خسارت.................................... 44
3-1-1-2- بری شدن ذمه تمام مسؤولان در برابر زیان دیده در اثر پرداخت خسارت توسط هریک از آنها.. 46
3-1-2-آثار ناشی از مسئولیت تضامنی در روابط بین مسئولان تضامنی با یکدیگر.............................. 49
3-1-2-1- حق رجوع مسؤولان تضامنی به یکدیگر........................................................................ 51
3-1-2-2- تحمیل سهم معسر و ورشکسته به مسؤولین موسر.......................................................... 55
3-2- احکام ناشی از مسؤولیت تضامنی......................................................................................... 56
3-2-1- احکام ماهوی.................................................................................................................. 56
3-2-1-1- اصل جبران خسارت زیاندیده به صورت کامل............................................................... 56
3-2-1-2-اصل تأثیر جهات مخففه................................................................................................ 58
3-2-1-3- اصل مقابله با خسارت................................................................................................. 59
3-2-1-4- اصل قابل پیش بینی ضرر............................................................................................ 59
3-2-2- احکام شکلی (شرایط اقامه دعوی از سوی زیاندیده).......................................................... 60
3-2-2-1- ذینفع بودن................................................................................................................. 60
3-2-2-2- ذی سمت بودن.......................................................................................................... 62
3-3- سایر انواع مسؤولیت ها....................................................................................................... 62
3-3-1- توزیع مسؤولیت بین مسؤولان متعدد به نحو مساوی.......................................................... 62
3-3-1-1- تساوی در ضمان ناشی از اتلاف.................................................................................. 63
3-3-1-2- تساوی در ضمان ناشی از تسبیب................................................................................. 64
3-3-2- توزیع مسؤولیت بر مبنای میزان دخالت هریک از مسؤولان در ایجاد خسارت...................... 65
3-4-نتیجه گیری............................................................... 66
منابع. 69
چکیده انگلیسی.. 71
بررسی تاثیر مسئولیت واردکنندگان خسارت بر زیان دیده
