سازمان های غیردولتی، ارتباط تنگاتنگی با جامعه مدنی[1] دارند. زیرا همبستگی بسیار قوی میان توسعه ی جامعه مدنی و افزایش سازمان های غیردولتی وجود دارد.«بطور مثال، در دو دهه ی 1980و1990 با توسعه ی جامعه مدنی درکشور کره، بسیاری از NGOهای زیست محیطی[2] بوجود آمدند. آن ها قبل از آن، تنها وسیله ای برای انتشار افکار سیاسی بودند. تا این که در ابتدای دهه 1990 با ایجاد یک جنبش مدنی وگسترش وانتشار امر حفاظت وحمایت از محیط زیست توسط NGO های زیست محیطی، تعداد آن ها از 102 مورد درسال 1997به 249 مورد درسال 2004 افزایش یافت». [3] که این امر نشان از ارتباط رشد سازمان های غیردولتی با ایجاد جامعه مدنی دارد. مشارکت مردم درامرحفظ محیط زیست، می‌تواند درغالب سازمان های غیردولتی زیست محیطی شکل گیرد و از آنجا که مشارکت، کلید توسعه ی پایدار[4] است. لذا با مشارکت همگانی مردم می‌توان به توسعه ی پایدارنیزدست یافت.
سازمان های غیردولتی زیست محیطی ایران در حمایت ازمحیط زیست کشورمان گام هایی نه چندان بزرگ اما پیوسته برداشته، و روز به روز در حرکت زیست محیطی خود، به سوی اهداف شان پیش می روند. در بیان اهمیت موضوع تحقیق، تلقی حمایت و ارتقاء هنجارهای زیست محیطی به عنوان حق برخورداری از محیط زیست سالم، که از حقوق نسل سوم حقوق بشری محسوب می‌گردد، کافی بنظر می رسد. به ویژه آن که با بررسی این موضوع، می‌توان راه کارهای عملی و واقعی‌تری در زمینه ی حمایت از محیط زیست یافت. از آنجا که حفظ محیط زیست برای هر کشوری مهم و حیاتی است. لذا دستیابی به این هدف و یافتن راه های رسیدن به آن از جمله تلاش سازمان های غیردولتی زیست محیطی محسوب می گردد.هدف اصلی از نگارش پایان نامه حاضر، یافتن نقش سازمان های غیردولتی زیست محیطی ایران، در جهت حمایت و ارتقاء بخشیدن به هنجارهای زیست محیطی کشورمان می باشد. این که آنان، چه نقش هایی را در جهت فوق ایفاء می‌نمایند؟ در کدامیک از آنان، بطور فعال و در کدامیک منفعل عمل نموده‌اند؟ درعرصه داخلی و بین‌المللی چه تأثیراتی داشته‌اند؟ و آیا توانسته‌اند در حمایت و حفظ محیط زیست کشورمان تأثیرگذار باشند یا خیر؟ و همچنین به دنبال شناسایی علل و عواملی که مانع آنان در رسیدن به اهداف فوق گردیده و راه های رفع آن، می‌باشد. براین اساس، چهار سؤال اصلی مطرح می باشد: آیا سازمان های غیردولتی زیست محیطی ایران، درجهت حفظ وحمایت از محیط زیست، موًثر وصاحب نقش هستند؟ در صورتی که در جهت فوق موًثرند، چه نقش هایی را ایفاء می نمایند؟ آیا آنان توانسته اند رسالت خود را انجام دهند؟ ودرصورت عدم تحقق اهداف، نقش مطلوبی که آنان را به اهدافشان برساند، چیست؟ همچنین دو سوال فرعی نیز وجود دارد که عبارتنداز: چه عواملی باعث عدم موفقیت آنان در ایفاء نقش خود بوده است و چه راه هایی برای رسیدن به اهداف آنان می‌توان پیش‌بینی نمود؟ فرض ما در این تحقیق آن است که، سازمان های غیردولتی زیست محیطی درایران، در جهت حمایت و ارتقاء هنجارهای زیست محیطی نقش های گوناگونی را ایفاء می‌نمایند. که در زمینه بعضی از آنان اثر گذارند. لیکن در بعضی موارد به صورت منفعل عمل نموده ویا حتی درمواردی نقش بسیار کمرنگی دارند. روش نگارنده در این پژوهش، روش مطالعه اسناد و کتابخانه ای به صورت حقوقی، تاریخی، تحلیلی و توصیفی بوده است. پس از شناسایی منابع مختلف، جمع‌آوری اطلاعات و فیش برداری‌های بسیار، کار تدوین و تحلیل یافته‌ها انجام گرفته است.هرچند در خصوص سازمان های غیردولتی کتب ومقالاتی موجود می‌باشد. لکن به طور خاص، در خصوص سازمان های غیردولتی زیست محیطی ایران و نقشی که آنان در زمینه حمایت از محیط زیست ایفاء می‌نمایند. منابع چندانی در دسترس نمی باشد. لذا بنظر میرسد، این مسأله نیازمند تحقیق مستقل می‌باشد.
تعریف سازمان های غیردولتی را در قانون تجارت می توان یافت. ماده 584 قانون تجارت مقررمی‌دارد:«تشکیلات و موسساتی که برای مقاصد غیرتجاری تأسیس شده یا بشوند. از تاریخ ثبت در دفتر ثبت مخصوصی که وزارت عدلیه معین خواهد کرد شخصیت حقوقی پیدا می‌کنند».[5] وزارت دادگستری در همین راستا، در سال 1337 آئین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجاری را تصویب نمود. به موجب ماده 1 این آیین نامه «مقصود از تشکیلات و موسسات غیرتجاری مذکور در ماده 584 قانون تجارت، کلیه ی تشکیلات و موسساتی است که برای مقاصد غیرتجارتی از قبیل امور علمی یا ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می‌شود. اعم از آن که موسسین و تشکیل دهندگان، قصد انتفاع داشته یا نداشته باشند».[6]
آیین نامه اجرایی تأسیس و فعالیت سازمان های غیر دولتی مصوب 8/5/84 نیزدر بند الف ماده یک مقرر می دارد: «سازمان غیر دولتی که در این آیین نامه «سازمان» نامیده می‌شود، به تشکل هایی اطلاق می‌شود که توسط گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرحکومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط تأسیس شده و دارای اهداف غیرانتفاعی و غیرسیاسی می‌باشد».
سازمان حفاظت محیط زیست، براساس طرح اعلامیه ثبت تشکل های زیست‌محیطی در بانک اطلاعاتی دفتر مشارکت های مردمی، در تعریف سازمان های غیردولتی زیست‌محیطی، چنین نوشته است: «سازمان های غیردولتی زیست محیطی به تشکل های غیردولتی، غیر انتفاعی و غیرسیاسی اطلاق می‌گردد که از تجمع اشخاص حقیقی به طور داوطلبانه و به گونه‌ای سازمان دهی شده است که این اشخاص با تدوین اساسنامه‌ای مدون، از تاریخ ثبت در مراجع رسمی کشور به عنوان یک شخصیت حقوقی جهت تحقق اهداف و آرمان های مشترک در زمینه حمایت و حفاظت
از محیط زیست به فعالیت در سطح شهرها و روستاهای کشور و در صورت امکان در سطح بین‌المللی می‌پردازند».[7]
«با امعان نظر به تعاریف فوق می‌توان گفت چند عامل در کلیه ی این تعاریف مشترک می‌باشند، این عوامل عبارتند از: داشتن ماهیت خصوصی، داشتن هدف غیرتجارتی و غیرسود بری و داشتن نوعی تداوم و استمرار حیات ».[8]
«بانک جهانی، سازمان های غیردولتی را این چنین تعریف می‌کند: سازمان های خصوصی که فعالیت هایی را در مورد کاهش امراض، ارتقاء منافع و مصالح فقرا، حفظ محیط زیست، ارائه خدمات اجتماعی اساسی یا توسعه اجتماعی انجام می‌دهند».[9]
«اولین سازمان غیردولتی زیست محیطی ایران یک تشکل غیررسمی بود که حرکت خود را از سال 1349 آغاز کرد. این تشکل گروهی از مردم روستای اشکذریزد بودند که به منظور مقابله با هجوم شن‌های روان اقدام به تشکیل آن نمودند».[10] «انجمن حمایت از حیوانات» نیز یک سازمان غیردولتی دیگر بود که چند سال قبل از انقلاب تأسیس شد و پس از انقلاب منحل گردید. پس از انقلاب به دلیل رویدادهای مهمی مانند جنگ، روند ایجاد سازمان های غیر دولتی زیست محیطی در ایران متوقف شد واین وضع تا حدود سال 1370 ادامه داشت. در اوایل سال 1370 به تدریج چهار الی پنج سازمان غیردولتی زیست محیطی در کشور تشکیل شد واین روند به تدریج شتاب گرفت.
فعالیت این سازمان ها، اکثراً اطلاع رسانی و آموزش است. اخیراً نیز، بعضی از آن ها در تلاشند تا خود را در تصمیم گیری های مجلس ودولت وارد کنند. برای مثال ارائه پیشنهاد به کارشناسان برای تهیه برنامه پنج‌ساله سوم و چهارم توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، برگزاری جلسه‌های بحث و گفتگو با نمایندگان مجلس و اعضای شوراهای شهروارائه پیشنهاد برای وضع قوانین، ازجمله فعالیت های انجام شده سازمان های غیردولتی زیست محیطی است که به منظور اثر گذاردن در برنامه‌های کلان انجام می‌شود.
لازم بذکر است، براساس آخرین آمار سازمان های غیردولتی زیست محیطی که در خرداد ماه سال 1385 توسط سازمان حفاظت محیط زیست تهیه گردیده است. جمعاً 492 سازمان در سطح کشور در زمینه محیط زیست فعالیت می‌نمایند.[11] سازمان های فعال در سطح تهران وسایر استان ها، اسامی، نام مسئول، آدرس و شماره تلفن و وضعیت ثبت و مرجع ثبت آن ها جهت اطلاع، در پیوست این پایان نامه موجود می‌باشد.[12]هچنین در زمینه تعداد، اسامی، نوع فعالیت وسایراقدامات سازمان های غیردولتی زیست محیطی در ایران، اقداماتی از سوی بعضی از سازمان ها، ازجمله سازمان حفاظت محیط زیست صورت گرفته است.[13]
اهداف زیر را برای سازمان های غیردولتی زیست محیطی می‌توان برشمرد: اطلاع رسانی و آگاهی بخشی درباره مسایل و موضوعات زیست محیطی محلی، منطقه‌ای، ملی و بین المللی. اشاعه شیوه‌های پایداردرتولید و مصرف ازطریق مبارزه با تخریب محیط زیست و تلاش درجهت اصلاح الگوهای ناپایدار تولید ومصرف و بهینه سازی روشها. بسیج، نهادینه کردن و سازمان دهی مشارکت های مردمی. گسترش نظارت عمومی بر پروژه‌ها و مسایل زیست محیطی. ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین بخش های دولتی و مردمی. ارتقاء سطح دانش اعضا در زمینه محیط زیست از طریق برگزاری کارگاه های آموزشی و سمینارهای علمی و آموزشی، انتشارنشریه، جزوه، فیلم، نوارهای آموزشی و خبری وانجام پروژه‌های تحقیقاتی و اجرایی درزمینه حفاظت محیط زیست.
تشکل های غیردولتی زیست محیطی را برحسب استراتژی مورد عمل به سه دسته می‌توان تقسیم نمود: اول سازمان هایی که فعالیتشان، عمدتاً درخصوص سیاست های حفاظتی و زیست محیطی که به وسیله دولت انجام می‌شود، متمرکزمی باشد. آن ها از طریق فعالیت‌هایشان سعی در تأثیرگذاری، برسیاست‌های دولتی دارند. تا در صورت ضرورت آن ها را تغییر دهند. این گروه ها مشارکت مستقیمی را به معرض نمایش می‌گذارند، دوم سازمان هایی که بیشتر فعالیت های خود را بر اطلاع رسانی و آموزش متمرکز می‌کنند. آن ها تلاش می‌کنند تا با ارتقاء آگاهی های عمومی درباره محیط زیست به تغییرنگرش‌ها، نسبت به طبیعت و محیط زیست بپردازند. آن ها به طورغیرمستقیم برفرایندهای سیاست‌گذاری تأثیر می‌گذارند وسوم گروه ها و سازمان هایی که خودشان تلاش می‌کنند ضمن داشتن آگاهی‌های زیست محیطی خود زندگی سالمی از لحاظ اکولوژیکی داشته باشند. به عبارت دیگر آن ها سعی می‌کنند تا با الگوسازی به متقاعد کردن دیگران بپردازند و از این طریق به تغییر نگرش جمعی برسند. انگیزه‌های متفاوت تأسیس، تنوع محدوده‌های جغرافیایی فعالیت از سطح روستا گرفته تا سطح جهانی، حوزه‌های مختلف فعالیت، نیروهای متنوع مشارکت کننده، گروه های مخاطب بی‌شمار و نحوه متفاوت تأمین منابع مالی و مدیریت این سازمان ها سبب شده، اتفاق نظر در مورد تعریف و بر شمردن ویژگی‌های مشترک سازمان های غیردولتی به امری دشوار تبدیل شود. اما در اکثر تعاریف موجود از تشکل های مردمی ویژگی‌های زیر به عنوان مرز افتراق سازمان های دولتی و غیردولتی ارایه شده است: الف) تشکل های مردمی با مشارکت داوطلبانه شهروندان شکل می‌گیرند، یعنی روش شکل گیری و اداره آن ها توسط گروهی از مردم و به شکل داوطلبانه است. ب) این تشکل ها غیر انتفاعی هستند، یعنی سود حاصل از فعالیت های اعضاء توزیع نشده، بلکه صرف توسعه ی بیشتر فعالیت های داوطلبانه مردمی می‌شوند. ج ) این تشکل ها غیردولتی هستند یعنی با اراده دولت‌ها تأسیس نشده و توسط دولت‌ها مدیریت نمی‌شوند. د ) تشکل های مردمی، غیرسیاسی هستند و اهداف و برنامه‌های آن ها بر محور فعالیت های سیاسی نمی‌چرخد.
تحقیق فوق به دو قسمت تقسیم شده است: قسمت اول«نقش موجود سازمان های غیردولتی در حمایت و ارتقاء هنجارهای زیست محیطی ایران» و قسمت دوم«نقش مطلوب سازمان های غیردولتی درحمایت و ارتقاء هنجارهای زیست محیطی ایران». قسمت اول در قالب سه فصل می‌باشد. درفصل اول به مبانی وحقوق حاکم بر شکل‌گیری و ثبت سازمان های غیردولتی وهمچنین موانع ایجاد وگسترش آن ها پرداخته شده است. فصل دوم به نقش موجود سازمان های غیردولتی زیست محیطی اختصاص داده شده است و در نهایت در فصل سوم به رابطه دولت و سازمان های غیردولتی زیست محیطی پرداخته شده است. قسمت دوم نیز که در قالب سه فصل می‌باشد. در فصل اول مبانی وحقوق مطلوب حاکم بر سازمان های غیردولتی زیست محیطی رادرکنوانسیون های بین المللی بررسی می نماییم. در فصل دوم نقش مطلوبی که سازمان های غیردولتی زیست محیطی در ایران می توانند ایفاء نمایند را مورد بررسی قرار خواهیم داد و در فصل سوم، نقش سازمان های غیردولتی در ارتباط با حق دادخواهی مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان، نتیجه‌گیری درقالب بررسی مشکلات موجود وارائه چند پیشنهاد ارائه می گردد.
این مقاله به صورت ورد (docx ) می باشد و تعداد صفحات آن 202صفحه آماده پرینت می باشد
چیزی که این مقالات را متمایز کرده است آماده پرینت بودن مقالات می باشد تا خریدار از خرید خود راضی باشد
مقالات را با ورژن office2010 به بالا بازکنید
مقاله نقش سازمانهای غیر دولتی در حمایت و ارتقاء هنجارهای زیست محیطی در حقوق ایران
