مقدمه
هنگامیکه کلمه کاشی به گوش اکثرمردم می رسد، بی درنگ واژه کاشی سرامیکی درذهن آنها تداعی می گردد.البته جای تعجب نیست چراکه کاشی سرامیکی بی شک رایج ترین پوشش مورداستفاده درهنرمعماری وتزئین اماکن مسکونی وتجاری محسوب می شود.کاربردکاشی سرامیکی از4000 سال قبل ازمیلاد درمصرباستان تا استفاده درسفینه های فضایی درعصر حاضر ازتاریخچه ای طولانی برخورداراست. کاشی سرامیکی با توجه به ایجاد نمایی زیبا وبه عنوان پوشش رایج، نقش کلیدی درمعماری اماکن مسکونی دارد.
کاشی رامیتوان درمنازل به عنوان تزئین دیوارها، روی پیشخوان آشپزخانه ورستورانها،محوطه های اطراف وان ودوش حمام،فضای اطراف شومینه وغیره مورداستفاده قرارداد.کاشی سرامیکی،فضای خارج ازمنازل مانند تراس ها،ورودی ها وگذرگاه های اطراف منازل،استخرها،فضاهای اطراف حوضچه های آب گرم وسونا،بام ها، دیوارباغ ها، سردرهای منقوش منازل وحتی نقوش تزئینی روی دیوار خارجی منازل رامزین وباشکوه می نماید. طیف بسیار وسیع رنگ، طرح، اندازه ونقش درکاشی ها امکان طراحی وتزئین همه نوع بناهای سنتی ومدرن را دراختیار نصابان قرارمیدهد.
کاشی،به مفهومی وسیع تر،به هرواحد تقریبا کوچک ونازک با شکلی هندسی اطلاق می شودکه درتعدادزیادجهت پوشش سطوح مورداستفاده قرارمی گیرد.این بدان معنی است که کاشی لزوما ازجنس سرامیک نیست. کاشی های انعطاف پذیر وینیلی کف و پارکتهای چوبی دومثال بارز دراین زمینه هستند.بسیاری ازسنگهای طبیعی نظیر لوح های سنگی، سنگهای مرمر و مرمر رگه دار نیز مانند کاشی مورداستفاده قرارمی گیرند.نام دیگر این پوششها،سنگهای پرداخت شده است.برخلاف سنگ فرش های شیارداربااشکال، ابعاد وضخامتهای گوناگون،سنگهای پرداخت شده رابا اره های مخصوص به ابعادمختلف وبه دوصورت صیقلی یا زبر درمی آورند.کاشی های سیمانی نیزکه بسیارمشابه مدل سرامیکی خودهستند،نوع دیگری ازکاشی ها محسوب می شوند.
اولین نمونه های کاشی سرامیکی به دوران ماقبل تاریخ بازمی گردند.این کاشی های زمخت وطبیعی ازخاک رس طبیعی وبه شکل چهارگوش ساخته شده ودرزیر نور خورشید خشک می شدند.بیش از6000سال قبل واحتمالا درمصر باستان،مردم پی بردندکه پختن کاشی های رسی دریک کوره آنها رامستحکم ترومقاوم تردربرابرجذب آب می نماید.درهمان دوره کاشی سازان مخلوطهای متفاوتی ازخاک رس راموردآزمایش قراردادندوآنها راجهت بادوام ترنمودن بدنه کاشی(بیسکوئیت- Bisque) با موادی نظیر سنگ گچ پودرشده، سنگ رست،تالک،میکا یا ماسه مخلوط می کردند.
مقاومت دربرابر رطوبت رادربعضی ازکاشی ها با افزودن لعاب، دوچندان می کردندورنگدانه هایی نیزجهت خلق رنگهایی جدید به بدنه کاشی یا لعابها افزوده می شد.
گرچه روشهای سنتی تولیدکاشی سرامیکی طی قرنها همچنان دست نخورده باقی مانده است،لیکن بکارگیری انواع خاکهای رسی،لعابها ودیگر موادگوناگون،تنوع دمای پخت ونیزدفعات پخت باعث تولیدکاشیهای گوناگونی شده است.
تعریف
کاشی، فراورده ای است سرامیکی که به علت پخته شدن در دمایی معین به حال نیمه شیشه ای در می آید، چنان که خاصیت جذب آب آن بسیار کم می شود و در برابر ساییدگی، فشار و ضربه مکانیکی، مقاومت لازم را پیدا می کند و می تواند تغییرات ناگهانی دما (20 تا 100 درجه سانتیگراد ) را به خوبی تحمل کند بدون آنکه هیچ گونه اثر ترک در بدنه یا لعاب آن ظاهر شود.
اگر یک سطح کاشی از لعاب معدنی پوشیده شده باشد، کاشی را لعابدار می نامند.
درجه بندی کاشی ها
کاشیها را از نظر مرغوبیت و نداشتن عیب و نقص به 3 درجه تقسیم می کنند:
الف- کاشی درجه یک: کاشیهایی هستند که کاملا سالم باشند و هیچ گونه نقصی در سطح لعابدار و کناره آنها وجود نداشته باشد.
ب- کاشی درجه دو: کاشیهایی هستند که از نظر دید ظاهری یکی از معایب زیر را داشته باشند:
• کاشیهایی که در فاصله دو سانتیمتری تمامی کناره های سطح لعابدار آنها بیش از یک یا دو خال، به قطر حداکثر نیم میلیمتر وجود نداشته باشد.
• کاشیهایی که در تمامی کناره های سطح لعابدارشان فقط یک لکه لعاب نگرفتگی، حداکثر به ابعاد 3*2 میلیمتر وجود داشته باشد.
ج- کاشی درجه سه: کاشیهایی هستند که از نظر دید ظاهری یکی از معایب زیر را داشته باشند:
• کاشیهایی که در سطح لعابدارشان فقط یک خال، به قطر حداکثر 3 میلیمتر وجود داشته باشد.
• کاشیهایی که در سطح لعابدارشان فقط 2 یا 3 خال به قطر حداکثر نیم میلیمتر داشته باشد.
• کاشیهایی که در یکی از 4 لبه شان تنها یک لعاب نگرفتگی، حداکثر به ابعاد 10*3 میلیمتر داشته باشند.
• کاشیهایی که در کناره سطح لعابدارشان فقط دو لعاب نگرفتگی، حداکثر به ابعاد 5*2 میلیمتر داشته باشند .
• کاشیهایی که در یکی از چهار گوشه شان تنها یک لب پریدگی ، حداکثر به ابعاد 5*3 میلیمتر داشته باشند.
• کاشیهایی که در یکی از گوشه هایشان تنها یک لب پریدگی، حداکثر به ابعاد 2*2 و در سطح لعابشان یک خال، حداکثر به قطر نیم میلیمتر داشته باشند.
د- کاشی صادراتی: کاشیهای صادراتی، مخلوطی است از کاشیهای درجه یک و درجه دو.
انواع کاشی
گونه های کاشی سرامیکی
کاشی سرامیکی دارای انواع وگونه های متفاوت وبسیاری است.اعمال یا عدم اعمال لعاب،مهم ترین عامل تمایز انواع کاشی بشمار می آید.میزان تخلخل کاشی نیز دردرجه دوم اهمیت قراردارد.
لعاب: رنگ درکاشی های لعاب خورده می تواند دربافت کاشی واردشده باشد.این رنگ می تواند رنگ طبیعی خاک رس یا رنگدانه ای باشدکه قبل ازپخت کاشی به رس اضافه شده باشد.دربرخی موارددرکاشی های لعاب خورده،رنگ(معمولا مخلوطی ازسیلیکات سرب و رنگدانه ها) پس ازپخت بدنه برلعاب سطح اعمال می شود. سپس کاشی را جهت ممزوج نمودن لعاب با بدنه، مجددا درکوره پخت قرارمی دهند.انواع کاشی های لعاب خورده ازبراق روشن تا مات کامل،دارای رنگها،طرحها وبافتهای سطحی متنوع تری درمقایسه با نوع بدون لعاب هستند
تخلخل:میزان تخلخل براساس مقدارآب جذب شده توسط کاشی تعیین می شود.کاشی های غیرزجاجی میزان جذب آبی حدود7درصد یابیشتر،کاشی های نیمه زجاجی بین 2تا7 درصد،نوع زجاجی بین 0.6 الی 3درصد وگونه غیرجاذب کمتراز0.5 درصد دارند.عموما هرچه زمان پخت ودمای کوره بیشترباشد،کاشی نیززجاجی تر ومیزان تخلخل آن کمتر می گردد.موزائیکهای زجاجی سرامیکی،کاشی های گرانیتی وکاشی های پرسلانی ازجمله کاشی های زجاجی بامیزان جذب آب ناچیز محسوب می شوند.کاشی های پرسلانی نیز باهمان مواداولیه لازم برای چینی پرسلانی،جهت پوشش دیواروکف بسیارمناسب هستند.
بسیاری ازکاشیهای بدون لعاب وکاشیهای Quarry نیز جزء گونه با زجاجی هستند.نوع غیرزجاجی شامل بدنه های سفید،کاشیهای دیواری لعاب خورده،برخی بدنه های قرمز،کاشیهای دمای پخت پائین وسنگفرشهاهستند.
گرچه لعاب سطح هرکاشی مقاوم دربرابرجذب آب است،لیکن کاشیهای لعاب دارممکن است نسبت به نوع بدون لعاب مقاومت کمتری دربرابرآب ازخودنشان دهند.این مسئله البته بستگی به میزان مقاومت تخلخل بیسکوئیت کاشی وضخامت لعاب دارد.بااین وجود،آب ازطریق فاصله بین کاشیها که با ملات پرمی شود،واردبدنه آنها می گردد.هنگام انتخاب کاشی مناسب برای مکانهای مرطوب (نظیراطراف دوش و وان،کف حمام واطراف دستشویی) مسئله تخلخل کاشی اهمیت بیشتری پیدا می کند،چراکه آب جذب شده توسط کاشی های متخلخل محل امنی برای رشد باکتریها خواهدشدوسرانجام بانفوذبه لایه های زیرین باعث شل شدن اتصال بین کاشی وزمینه خواهد گردید.
کاشی های غیرزجاجی یا نیمه زجاجی رانبایددرنمای بیرونی مناطق سردسیر مورداستفاده قرارداد،چراکه آب جذب شده دربدنه کاشی مرتب یخ زده وآب می شود ودرنهایت باعث ترک خوردن کاشی می گردد.گرچه فروشندگان کاشی معمولا کاشیها رابرحسب میزان تخلخل طبقه بندی نمی کنند،لیکن دراین زمینه دارای اطلاعات کافی هستند.معمولا فروشندگان کاشی،کاشی سرامیکی رابه سه دسته کاشی دیواری لعاب خورده،کاشی کف و کاشی موزائیکی طبقه بندی می نمایند.
درهرطبقه،کاشیهارابراساس درجه مقاومتشان دربرابر شرایط محیطی ومواردی نظیرنفوذ آب،مقاومت دربرابر سایش وضربه گروه بندی می کنند.اندازه،ضخامت وساختار سطح کاشی ازدیگر عوامل مهم وموثردرانتخابی صحیح به شمارمی روند(برای مثال،بدنه های مقاوم دربرابر لغزندگی برای کاربردهای کف مناسب ترهستند).کاشیهای دیگری که دارای ویژگیها وکاربردهایی مشابه کاشی های سرامیکی هستند عبارتنداز:آجروکاشیهای سیمانی.گونه های متعددسنگ طبیعی نظیرسنگ مرمر،سنگ لوح،گرانیت و مرمر رگه دار نیز به شکل کاشی یافت می شوند.
کاشی های دیواری:
کاشی دیواری معمول ترین نوع کاشی سرامیکی مورداستفاده عموم است که دراندازه ها،رنگها وطرحهای گوناگون یافت می شود.بیشترکاشیهای تزئین مرسوم ومنقوش بادست متعلق به این دسته اند.کاشی های دیواری معمولا0.25 الی 0.375 اینچ ضخامت، 3*3 اینچ الی 6*6 اینچ ابعاد ودرشرایطی باابعاد واشکال بزرگتر و متفاوت تری به بازار ارائه می شوند.ابعادمذکور اسمی والبته دربرگیرنده بندکشی نیزهستند.
معمولا،کاشیهای دیواری نازک،سبک ومتخلخل بوده وبالایه نازکی ازلعاب(فقط مناسب استفاده روی دیوار)پوشانده شده اند.بااین وجود این، می توان آنها را روی پیشخوانها یا کفهایی بامیزان ترددکم یارطوبت جزئی ماننداتاق خوابها یاحمامها مورداستفاده قرارداد.
کاشیهای دیواری رامی توان درمحیطهای مرطوب نظیراطراف وان ودوش نیز نصب کرد.درچنین شرایطی،معمولا یک لایه بتونه ضدآب راجهت محافظت درزها دربرابرنفوذ آب روی کاشی پخش می کنند.البته درتعدادی ازکاتالوگها،کاشی های دیواری اینچنین طبقه بندی نشده وآنها رابانام طراحشان می شناسندواغلب، شرایط وسطح مناسب برای نصب کاشی رامشخص ومعرفی می نمایند.
کاشی های دیواری ورقه ای:
کاشی های ورقه ای درواقع کاشی هایی هستندکه بانظم وفاصله ای خاص کناریکدیگروروی ورق کاغذی خاص،پلاستیک مشبک یایک لایه مشبک پارچه ای قرارمی گیرند.گاهی اوقات نیزبااستفاده ازمقادیرکم وینیل،چسب سیلیکن یا پلی یوریتاین (Polyurethane) بانام روکش نقطه ای به هم متصل می گردند.این صفحات معمولا دراندازه های12 اینچ مربع به بالا یافت می شوند.گرچه کاشیهای دیواری ورقه ای نیازی به کارپرزحمت درزبندی کاشیهای تک ندارندودرنتیجه کارنصب رابسیارآسان می کنند،لیکن به نسبت قیمت،ازکاشیهای تک باهمان کیفیت گرانترهستند.همچنین ازلحاظ اندازه،رنگ وطرح درمقایسه باکاشیهای تک محدودترهستند.بعضی ازکاشیها رامی توان روی کفها یاپیشخوانها مورداستفاده قراردادکه البته پس ازنصب، درزها بایدباملات پرشوند.
کاشی های دارای ورقه های ازپیش چیده:
ازانجاکه این کاشیها نیازبه پرداخت باملاتهای ویژه ندارند،لذا یک مرحله جلوترازکاشی های دیواری ورقه دارهستند.
ملات درواقع یک لایه انعطاف پذیرپلی یوریتاین،کلریدپلی وینیل یا بتونه سیلیکن است که احتیاجی به بتونه وملاتهای سیمانی ندارد.خودورقه ها نیزانعطاف پذیری کافی برای خمش وکشش هنگام کاربرخوردارهستند.این ویژگی خاص،به نصاب این امکان رامی دهدتابااستفاده ازقطعات ویژه وکاشیهای مخصوص لبه کار،عمل نصب رابه خوبی انجام دهد.لوله های حاوی بتونه سیلیکن برای پوشش فواصل بین صفحات وکاشیهای حاشیه ای مورداستفاده قرارمی گیرند.معمولا ،دوغاب رابایک ماده شیمیایی بازدارنده رشدقارچها وکپکها مخلوط می کنندتابتوان آن را درمحیط های مرطوب نظیرحمامها به کاربرد.
به خاطراستفاده ازاین نوع ماده شیمیایی،FDA (انجمن موادغذایی و دارویی) کاربرداین صفحات راروی پیشخوانهای آشپزخانه ها یا محل طبخ وآماده سازی غذا توصیه نمی نماید. این بتونه ها به رنگ سفید یا دیگر رنگها دربازار موجودند.
گونه های کاشی موزائیکی
هرنوع کاشی به اندازه 2 اینچ (5سانیمتر) مربع یا کوچکتر وتهیه شده ازشیشه یا خاک پرسلانی ریزدانه با مخلوطی ازرنگدانه ها،به عنوان کاشی موزائیکی محسوب می شود.
این کاشیهای زجاجی با دانسیته بالا، ازمقاومت مناسبی درمقابل جذب آب،رنگ پذیری، ضربه،یخ زدگی وسایش برخورداربوده وبه همین دلیل مناسب تمامی سطوح هستند.بافت سطوح نیز،دارای تنوع وسیعی متشکل ازصاف وبراق برای دیوارها وسطوح طرح دار(مقاوم دربرابر لغزندگی) برای کفها است.
این نوع کاشیها به شکلهای متنوع مربع،مستطیل،شش ضلعی،دایره،اشکی،برگی وگاهی اوقات ساچمه ای یافت می شوند.بیشترموزائیکهای سرامیکی رابرای نصب راحت تر،برروی صفحه ای ازچسب،پلاستیک،کاغذ مخصوص یا یک شبکه نخی محکم می چسبانند. به علت اندازه کوچک،می توان به راحتی آنها را روی سطوح نامسطح وغیرمعمول،استخرها وحوضچه های داخل باغها وگلدانهای مخصوص با شکلهای موج داروتزئینی مورداستفاده قرارداد.
کاشی های کف:
این نوع کاشی شامل تمامی کاشیهای مناسب محوطه های مسقف وروباز است.اکثرکاشیهای کف لعاب خورده مناسب استفاده برروی پیشخوانها ودیگرسطوح افقی تحت فشار،درمعرض سایش ومحلهای پرترددهستند.معمولا،کاشی های کف،سنگین ومناسب نصب روی دیوارنیستند.البته به کمک چسبهای مناسب ودرشرایطی که دیوارها برای تحمل وزن اضافی خاصی طراحی شده باشند می توان ازاین نوع کاشیها روی دیواراستفاده کرد.
کاشیهای کف معمولا ضخیم ترازکاشیهای دیوار وبه ضخامت0.375تا 0.75 اینچ هستند.ابعادکاشیها معمولا 4 الی 24 اینچ مربع است.البته فاصله بندکشی بین کاشیها دراین ابعاد لحاظ شده است.ازمیان انواع شکلهای این نوع کاشی می توان به اشکال مستطیلی،شش ضلعی،هشت ضلعی وجناغی اشاره کرد.
انواع رایج کاشی کف عبارتنداز: کاشی های بدون لعاب،سنگفرش بدون لعاب وکاشی کف لعاب دار.
کاشی های بدون لعاب:
امروزه درصنعت، کاشیهای کف بدون لعاب به بدنه های قرمز پخت وسخت باابعاد ثابت وضخامت حداقل 0.375 اینچ اطلاق می شود.این کاشیها با بدنه ای زجاجی یا نیمه زجاجی وسخت برای پوشش محیطهای داخل وخارج ساختمان بسیارمناسب هستند.
بیسکوئیت نیزمعمولا به رنگ قرمزپررنگ آجری است که البته بنابه نوع خاک رس دررنگهای دیگر نیزیافت می شود.گرچه اکثراین نوع کاشیها به رنگ رس طبیعی هستند،لیکن تعدادی از تولیدکنندگان،پیش ازپخت، رنگدانه هایی رابه آن اضافه می نمایند.سایه رنگهای به دست آمده عبارتنداز: آبی،سبز،صورتی،کمرنگ،صورتی،ارغوانی پررنگ، سفیدخاکستری وخرمایی روشن. کاشیهای لعاب خورده دررنگهای روشن ترنیزیافت می شود.
سنگفرش بدون لعاب:
هرنوع کاشی کف که درگره کاشی های بدون لعاب قرارندارند،بعنوان سنگفرش بدون لعاب شناخته می شوند.البته عناوین متفرقه دیگری نیز به کارمی روند.سنگفرشهای بدون لعاب شامل انواع پرسلانی غیرقابل نفوذ تاکاشی هایی بابدنه نرم،مکزیکی دست ساز غیرزجاجی وسنگفرشهای پاسیو هستند.سایه رنگهای متنوع وطبیعی سنگفرشها نام دیگری را برای این کاشیها تحت عنوان سفال بدون لعاب(Terracotta) به ارمغان آورده که مناسب پوشش کف ومحوطه های داخلی وخارجی هستند.امروزه،اکثر کاشیهای مذکور درایتالیا،اسپانیا،فرانسه ومکزیک تولید می شوند.
سنگفرشهای غیردست ساز معمولا دارای بدنه ای سخت،نیمه زجاجی یا زجاجی با ابعادی یکسان وسطوحی تقریبا صاف هستند.ضخامتهای اسمی آنها بین 0.25 الی 0.5 اینچ است.بیسکوئیت این کاشیهای لعابدار یا بدون لعاب ممکن است ازجنس خاک رس طبیعی، سنگ رست،پرسلان یا مخلوطهای خاک رس ودیگر کانیها باشد. سنگفرشهای مذکور دارای تنوع رنگ و بافت سطحی وتخلخل بالایی هستند.بعضی از آنها بااستحکام بالامناسب گذرگاهها و مناطق پرتردد و برخی نیز زجاجی وبسیار مقاوم دربرابر یخ زدگی وانجماد هستند.
سنگفرشهای دست ساز با طرحهای روستایی، کاشیهای رسی غیرزجاجی با پخت دمای پائین هستند که با دست شکل داده شده،درقالبهای چوبی قرارداده شده وسپس تکه هایی ازآنها بریده می شوند.اکثراین نوع کاشیها اصلا متعلق به مکزیک هستند(وبه همین دلیل به سنگفرشهای مکزیکی معروفند)،لیکن تعدادی نیز از کشورهای اطراف دریای مدیترانه می آینداین کاشیهادارای سایه رنگهایی طبیعی واغلب دارای اندازه،ضخامت،شکل و طرح یکسانی نیستند.لبه ها معمولا صاف نیستندوممکن است لب پریده یا ترک خورده باشند.طرحهای سطوح شامل نقش انگشت،ردپای حیوانات یا دیگر نقشهای مشابه است.این ویژگیها درواقع خالق زیبایی چنین سنگفرشهایی هستند،لیکن هنگام چیدن وآرایش کاشیها باید مراقب بودتا ملات از درز بین کاشیها به بیرون تراوش نکند.از آنجا که سنگفرشها وکاشیهای پاسیو آب راجذب می کنند ودراثر یخ زدن ترک برمی دارند،لذا مناسب محیطهای خارجی نیستند.سنگفرشها وکاشیهای کف بدون لعاب را باید هنگام استفاده درمحیطهای داخلی با بتونه پوشاند تا از جذب غبار ولکه ممانعت به عمل آید.بعضی ازبتونه ها همچنین درخششی خاص به کاشیها داده و رنگ طبیعی انها را جلوه ای دوچندان می بخشند.
معمولا درکارخانجات،به تعدادی ازکاشیهای کف بدون لعاب بتونه می زنند تا لایه محافظتی ایجاد شود. دراین شرایط،شما باید باگذشت زمان لایه بتونه مجددی رابرای محافظت بیشتر کاشی به کارببرید. ازآنجا که کاشیهای بدون لعاب به راحتی کثیف می شوند،معمولا استفاده ازیک لایه بتونه برای کاشیهای مورداستفاده درسطوح مخصوص مخصوص طبخ و آماده سازی غذا نظیر پیشخوانهای آشپزخانه توصیه نمی گردد.
کاشی های کف لعاب خورده:
معمولا درکاتالوگهای تولیدکنندگان،این نوع کاشی با عنوان کاشی کف لعاب خورده،سنگفرش لعاب خورده یا به سادگی کاشی کف لعابدار شناخته می شود.این طبقه بندی به نوع خاک رس استفاده شده بستگی دارد.اکثر کاشیهای کف از خاک رس قرمز ساخته می شوند،درحالیکه کاشیهای دیوار دارای بیسکوئیت سفیدپخت هستند.رنگ دراین نوع کاشی شامل سایه رنگهای خاکی مات ورنگهای تیره،روشن، سرد ویاطرحدار است.
معمولا،ازکاشی کف لعاب خورده برای پوششهای داخلی استفاده می گردد،چراکه بدنه ولعاب این نوع کاشیها مناب شرایط بیرونی نیستند.البته ،لعاب این نوع کاشیها مناسب شرایط بیرونی نیستند.البته،لعاب روی کاشی کف معمولا مقاوم تر از نوع لعاب روی کاشی دیواری است وبه همین دلیل مقاومت بالاتری دربرابرسایش دارند.کاشی های کف لعب خورده بسیارمناسب پیشخوانهای آشپزخانه ،میزها ودیگرسطوح افقی پرتردد وتحت فشار هستند.
تعدادی ازکاشیهای کف لعاب خورده از سطحی مقاوم دربرابر لغزنگی برخوردارند.هنگان نصب این نوع کاشی درحمام ودیگر محیطهای مرطوب وخیس،دقت کنید که کاشیها سطح لغزنده ای به وجود نیاورند.بعضی ازاین نوع کاشیها دارای مقداری دانه های نرم کارباید درلعاب هستند که این خودلغزنگی سطح کاشی راکاهش می دهد.
گونه های کاشی سیمانی
ماده اصلی تشکیل دهنده کاشی سیمانی، به جای خاک رس سیمان است.دونوع عمده این کاشی عبارتنداز:کاشی مکزیکی سالتیلو(saltillo) وکاشی اکسترودشده بابدنه سیمانی.
کاشی های سالتیلو
نام این کاشی ازنام شهری درشمال مکزیک و محل ساخت آنها گرفته شده است. خاک رس نرم درمعرض خورشید قرارگرفته واین کاشی ساخته می شود.جای انگشت،اثرپای حیوانات، ترکیدن حبابهای درون آهک،حفرات وسوراخهای کوچک ناشی ازخروج آهک ازرس همگی به این نوع کاشی،ظاهری روستایی می بخشند.
کاشی سالتیلو به علت رنگهای طبیعی،تقریبا لکه داربه نظر می رسد.به علت داشتن تخلخل بالا،باید ازبتونه های ویژه برای جلوگیری ازکثیف شدن کاشی استفاده کرد.دربعضی مناطق،کاشیهاهنگام تحویل نیز،بتونه اندودشده اند.این نوع کاشی مناسب محوطه های داخلی مرطوب وخیس نیست.
کاشی های اکسترود شده با بدنه سیمانی:
مخلوطی ازسیمان پرتلند،شن وبتون بسیارنرم و ریز دانه،تحت فشارریخته گری شده یااکسترودشده وسپس درکوره ای درمعرض بخار آب دارای با دانسیته بالا ومقاوم دربرابر خوردگی می شوند.
این نوع کاشی معمولا دارای ظاهری مشابه کاشی های کف بدون لعاب،سنگفرشها وقطعات سنگ وآجر است.رنگهای مات وکدراین کاشی درسرتاسربدنه پخش شده است.نوع مخصوص کاربردهای داخلی،درکارخانه با یک لایه بتونه پوشانده شده(به جای لعاب) تا ظاهری تقریبا براق پیدا نماید.برای پوشاندن درزهای بین کاشیها،پس ازنصب مجددا آن محلهارابایک لایه دیگربتونه می پوشانن. هریک یا دوسال بایداین عمل تکرارشود تا سطح کاشی ازبین نرود.گرچه میزان تخلخل این کاشی کمتراز نوع سالتیو است،لیکن این نوع کاشی مناسب سطوح یا فضاهای بسیار خیس یا مرطوب نیست.کاشیهای اکسترودشده که مناسب استفاده درمحیطهای خارجی هستند،بایک لایه بتونه نافذ پوشش داده شده اند.این کاشیها آب راجذب نمی کند،اما درصورت استفاده درمحیطهای بیرونی،باید ازنوع مقاوم دربرابر یخ زدگی استفاده نمود.هردو مدل سالتیو و اکسترود شده دراندازه های استانداردکاشیهای کف به بازار ارائه می شوند.البته شکل آنها محدودبه مربع ومستطیل است. وزن آنها نیز مشابه کاشی های سرامیکی کف با کاشی های آجری است.
گونه های کاشی آجری
این نوع کاشی بانام دیگر آجرهای کف شامل کاشی های سرامیکی بدون لعاب است که از نظر شکل واندازه به آجر واقعی شباهت دارند.بعضی ازکاشیهای سیمانی نیز شبیه این نوع کاشیهای آجری هستند.کاشیهای آجری واقعی وآجرهای سیمانی برای پوشش محوطه های اطراف آتشدانها وشومینه ها مورداستفاده قرارمی گیرند.درمحوطه های بیرونی،ازآنها برای پوشش پاسیوها،اطراف منازل،ماشین روها وغیره استفاده می شود.آجرهای کف ازسنگ رست باکیفیت عالی وتحت فشار ساخته می شوندوبه دلیل داستن بدنه ای سخت،مناسب مکانهای پرتردد نیزهستند.بعضی کاشیهای سرامیکی باظاهرآجر،برخلاف آجرهای واقعی یا کاشیهای سیمانی درمقابل سایش مقاوم نبوده وبنابراین مناسب پوشش کف نیستند.دراین رابطه بایدازتولید کننده،اطلاعات لازم رادریافت کرد.به دلیل آنکه،اکثرآجرهای کف(واقعی یامشابه) دارای تخلخل بالایی هستند،لذاپوشش مناسبی برای سطوح مرطوب وخیس به شمارنمی آیند.درصورت استفاده،بایدپیش ازنصب آنهارابالایه ای ازبتونه ضدآب پوشاند.
کاشی های ویژه
این کاشیهابا ویژگی های استانداردکاشی کف ودیوار ،برای کاربردهای خاص تهیه می شوند.
کاشی های تزئینی:
کاشیهای تزئینی که جلوه های از قوه تخیل هنرمندانی متعددهستند،درطرحهای بسیارمتنوعی به بازارعرضه می شوند.تولیدکنندگان بزرگ کاشی،کاشی های وارداتی و داخلی را که منقوش به دست هستند،درمقادیرانبوه به بازار عرصه می کنند.طرحهای متنوع این نوع کاشیها شامل طرحهای سنتی دلفتDelft)، (Art Nouveau وطرحهای مدرن ومعاصرهنری است.بسیاری ازتولیدکنندگان بزرگ،هنرمندانی راجهت خلق کاشیهای منقوش ودستی استخدام می نمایند.این عمل درکارگاههای کوچک هنری نیز انجام می گیرد.برای مثال،کاشیها راهمانندظروف چینی نقاشی کرده یااسامی خاندان معروفی رابرروی آنهاطراحی می کنند.کاشیهای نقاشی شده با دست ،به عنوان یک اثرهنری منحصربفردتلقی شده و برای تزئین پیشخوان آشپزخانه،محوطه اطراف دوش،آب نما، شومینه یا به عنوان نقاشی دیواری مورداستفاده قرارگیرند.تعدادی ازآنهادارای سطوحی منقوش به تندسیهاهستندوتعدادی دیگربا برشهای دستی به شکلهایی خاص وغیرمعمول درمی آیند. درصورت سفارشی ساخته شدن از20 الی 100دلاربه فروش می رسند.البته،اگربه عنوان یک طرح هنری مورداستفاده قراربگیرند،تعدادمحدودی ازآنها می توانندطرح بسیارزیبایی را به وجودبیاورند.به دلیل قیمت بالای کاشیهای منقوش به دست،عرصه کنندگان کاشی معمولا کاشیهای تزئینی چاپی را باقیمتی ارزانتر به مشتریان عرضه می نمایند.محصولات هنری معمولا درفروشگاههای مصالح ساختمانی عرضه نمی شوند.
کاشی های آنتیک:
ماننددیگر آثار هنری وسنتی،کاشیهای منقوش به دست و آنتیک به قرنهاومکانهای متفاوتی تعلق دارند.گرچه تعدادی ازاین کاشیها با قیمتهای بسیار بالا خرید وفروش می شوند،لیکن اکثرآنها دارای قیمتهای مناسبی هستند.تمام این کاشیها درحال حاضر درکلکسیونها قراردارند.
درایالات متحده آمریکا،هنرکاشی سازی دراواسط سال1800 شروع شد.کاشیهای آنتیک شامل کاشیهای دوره ویکتوریا،کاشیهای دستی وانواع تزئینی هستند.
سرامیک‌های ضدباکتری و نانو سرامیک‌ها:
پژوهشگران کشورمان توانسته‌اند با استفاده از نانو ذرات نقره نوعی کاشی آنتی‌باکتریال تولید کنند. این نوع سرامیک قابل استفاده در بیمارستان‌ها، حمام و استخر است و مانع از ایجاد بیوفیلم و رشد باکتریها و قارچ‌ها روی سطح کاشی میشود. در واقع نانو ذرات نقره به دلیل داشتن خاصیت آنتی‌باکتریال مانع از ایجاد بیو فیلم‌هایی مانند کپک در محیطهای مرطوب میشود. نانوسیلور در واقع لایه‌ای نیست که روی سطح کشیده شود بلکه تغییر شیمیایی در سطح مولکولی است که از آلوده شدن سطوح جلوگیری می‌کند. این ذرات روی مولکول سطوح می‌چسبند و مانع از نفوذ هر ماده دیگری بر سطح میشوند. این ماده بسیار نازک و شفاف است و روی سطح قابل رویت نیست. سرامیک‌های آنتی‌باکتریال یا همان نانوسرامیک‌ها نه تنها اثر ضدقارچی و ضدعفونی‌کنندگی دارند بلکه پایداری شیمیایی و استحکام مکانیکی و درخشندگی بیشتری دارند، رسوب نمی‌گیرند و به راحتی تمیز میشوند.
اشکال مختلف کاشی
کاشی های میزان:
واحداستاندارد کاشی سرامیکی برای پوشش یک سطح به کاشی میزان معروف است.کاشیهای میزان با اشکال مختلف به تنهایی یا به صورت مجموعه برای خلق طرحهای متنوع مورداستفاده قرارمی گیرند.هرچهارگوشه یک کاشی میزان پرداخت نشده است. استانداردترین اندازه این نوع کاشی برای پوشش دیوار 4.25*4.25 اینچ است. تلرانس ابعادآنها بسته به تولیدکننده حدود0.125 (+)(-) اینچ است. ضخامت این نوع کاشی نیزهمین حالت رادارد.به همین علت،نمی توان از کاشیهای گوناگون تواید کننده های مختلف استفاده کرد، چراکه درز بین کاشیها جفت نخواهد شد.ضخامتهای متفاوت نیز به شما امکان ایجاد یک سطح صاف نمی دهد.
کاشی های حاشیه ای(مخصوص لبه سطوح):
هرکاشی که میزان نباشد،به عنوان کاشی حاشیه ای شناخته می شود.ازاین نوع کاشیها برای پرداخت نهایی لبه ها و گوشه های دیگر کاشیها استفاده می شود.تولیدکنندگان درکاتالوگهای کاشی،معمولا اندازه ها واشکال مختلفی ازاین کاشیها را ارائه می نمایند.
کاشی های زاویه دار(چپ باز،راست باز،چپ بسته،راست بسته):
این کاشیها،لبه کاررابه حالتی صاف و زاویه دار درمی آورند.
کاشی های پیش بندی:
کاشیهای نیمه به نام پیش بندی برای پوشش سطوح باریک مانند قسمت جلوی پیشخوان مورداستفاده قرارمی گیرند.
کاشی های پایه:
کاشیهای مخصوص گوشه های کف وحاشیه ها دارای لبه های پرداخت شده هستند.ازآنها درفضاهایی استفاده می شودکه فقط کف،کاشیکاری شده است.
کاشی های محدب:
این کاشیها که گاهی به نام ربع گردی شناخته می شوند،برای پرداخت نهایی لبه ها وگوشه هامورداستفاده قرارمی گیرند.اشکال آنها باریک وزاویه پوشش آنها مدور و 90 درجه است.
کاشی ها با زاویه منفرجه:
این نوع کاشیها،درواقع کاشیهای میزانی هستندکه یک لبه آنها پرداخت شده ومحدب است.معمولا برای پوشش یک ردیف ودرکنارنوع پیش بندی به کارمی روند.لبه و حاشیه کار درنهایت بسیارصاف ودقیق خواهدبود.دونوع بارزاین گونه کاشی عبارتنداز:کاشی منفرجه سطح( برای ملات نازک) وکاشی منفرجه شعاعی (برای ملات ضخیم).
کاشی های ویژه لبه پیشخوان وظرفشویی:
این کاشیها برروی لبه بر روی لبه خارجی پیشخوان قرار می گیرند.لبه برآمده کاشیهای گلویی ازریختن آب به پایین جلوگیری می کند.
کاشی های گلویی (مقعر):
این نوع کاشی برای پوشش گوشه های زاویه دار صاف به کارمی رود.پوشش گوشه به سمت درون یا بیرون خواهدبود.کاشی گلویی،درواقع گوشه ها راهم سطح کف می نماید وخودنیز گوشه ای دریک زاویه دیگرمی سازد.کاشیهای گلویی دارای لبه های پرداخت شده ومناسب پوشش زوایای آبریزگاهها هستند.بعضی ازاین نوع کاشیها دارای لبه های پرداخت شده نیستند.ازآنجاکه سطح داخلی این نوع کاشی فرورفته و گود است،می توان ازآنها برای گوشه های غیرعمودی نیزاستفاده نمود.
کاشی های قوس دار:
دوقطعه کاشی قوس دار درکناریکدیگر،زاویه ای بازبه شکل یک اتصال فارسی (کاملا جفت ومتصل به یکدیگر)به وجودمی آورند.
کاشی های مدور(گوشه های بیرونی و درونی):
این کاشیها،زوایا وگوشه ها رابه شکل مدوروگرد درمی آورند.
کاشی های مخصوص حاشیه ولبه های استخر:
این نوع کاشی برای پوشش حاشیه ها ولبه های مدور استخرها طراحی شده و باید با لایه ای ضخیم ازملات مورداستفاده قرارگیرد.
کاشی های ویژه لبه پنجره:
این نوع کاشی با لبه های پرداخت شده دریک سمت ولبه های مدور درسمت دیگر،مناسب پوشش لبه پنجره هاواتصال به لبه کاشی روی سطح دیوار است.بدون این نوع کاشی، شما باید برای این عمل از دو کاشی استفاده کنید: یک کاشی میزان تخت برای لبه پنجره ویک کاشی محدب برای گردکردن حاشیه. کاشی لبه پنجره در واقع عمل نصب را راحت تر می سازد
کلاس مقاومت شیمیایی کاشی
کاشیها از لحاظ مقاومت در برابر عوامل شیمیایی به چند دسته تقسیم میشوند. کاشیهای لعابدار کلاس AA،A، B و C به ترتیب بیشترین مقاومت را در برابر اسیدها و بازها دارند و گروه کاشیهای بدون لعاب کلاس‌های UEG، UGB و UGA بیشترین مقاومت شیمیایی را نشان می‌دهند. کیفیت کاشی باید به نحوی باشد که تغییرات ناگهانی درجه حرارت 20 تا 100 درجه سانتیگراد را به خوبی تحمل کرده و هیچ‌گونه آثار ترک در بدنه یا لعاب آن ظاهر نشود.
طول عمر سطوح کاشی‌شونده
کاشیهای سرامیکی دو خصوصیت برجسته دارند:
• سختی و قدرت شکنندگی
• استقامت و دوام
همانند همه مواد سرامیکی، کاشیها ضریب کشیدگی و حساسیت بالایی دارند. زمانی که آنها به پایان تغییر شکل کشیدگی و حساسیت رسیدند، می‌شکنند. به خاطر ظرافت، کاشیها مقاومت مکانیکی پایینی در قبال شوک وارده دارند اما وقتی در سطوحی مانند کف یا دیوارها مورد استفاده قرار می‌گیرند قدرت مقاومت و ثبات آنها در برابر فشارهای شیمیایی و مکانیکی افزایش می‌یابد. در ضمن کاشیهای سرامیکی به طور کل خنثی و نامحلول هستند و در تماس با آب و عمده مواد شیمیایی جز اسید هیدرولیک که قابلیت حل کردن آنها را دارد، تاثیرپذیری خاصی ندارند و به همین دلیل می‌توان آنها را به راحتی تمیز کرد.
مواد اولیه تولید کاشی
نوع و مشخصات مینرالهای مورد استفاده در صنعت کاشی:
الف: ایلیت
خاک سه لایه ای دارای پتاسیم که منجر به جذب آب کم میشود.هرچه رنگ آن سبز تر باشد مرغوب تراست زیرا که دارای K بیشتری است.
خواص:
1 : سختی پایین
2: استحکام پخت بالا
3: پایداری در ابعاد
4: افزایش بازده بالمیل و پرس
5: انبساط معمولی پس از پرس
6: نقطه ذوب پایین
ب: بنتونیت(مونت موری لونیت)
بنتونیت خالص را مونت موری لونیت گویند. مینرال اصلی آن مونت موری لونیت است. ساختار آن شبیه ایلیت است.
خواص بنتونیت در بدنه:
1: انبساط ضخامت پس از پرس
2: استحکام خام و خشک بالا ولی پخت پائین
3: انقباض زیاد
4: جذب آب زیاد
5: استحکام پس از پرس
6: انبساط معمولی پس از پرس
استفاده آن در دیوار بیشتر از کف است.
ج: تالک
سیلیکات آبدار منیزیم 3MgO,4SiO2,H2O
خواص:
1: نرمترین ماده در جدول موهس؛ سختی 1
2: لمس چرب یا صابونی دارد.
3: ساختمان سه لایه ای:
4: انبساط پس از پخت و خشک زیاد
5: مقاومت در برابر شوک حرارتی
6: ثبات ابعاد
7: بهتر کردن کیفیت سطح بدنه
8: کمک به خشک کردن لعاب
9: لعاب اعمال شده بر روی آن نیز پس از پخت سطح صافی را بوجود می آورد.
د: پیروفیلیت
رس سه لایه ای . بیشتر در کاشی کف استفاده میشود.
خواص :
1: پلاستیسیته پائین
2: جذب آب کم
3: انبساط معمولی پس از پرس
4: استحکام خام و خشک پائین
5: انبساط پس از خشک شدن زیاد است.
6: پس از پخت هم در دمای 1020 درجه انبساط بسیار بالایی از خود نشان می دهد.
و: انواع کربناتها و کربناتهای مضاعف
در دمای پائین تر از 900-800 درجه خارج میشوند. اگر زمان برای خروج Co2 ندهیم عیوبی مثل بادکردگی و تیرگی لعاب در بدنه ایجاد می شود. پس از این مواد نبایست در تک پخت سریع استفاده کرد چون که سریع خارج نمی شود.
خواص:
1: استحکام پخت بالا
2: جلوگیری از عیب ماه گرفتگی
3: جلوگیری از انبساط حرارتی
4: ثبات ابعاد
5: جذب آب بالا
ه: ولاستونیت
سیلیکات کلسیم است.از آن می توان به جای کربنات استفاده کرد.
خواص :
1: استحکام پخت بالا: دلیل اصلی آن داشتن کریستالهای سوزنی است.
2: ضریب انبساط حرارتی کم
3: استحکام خام و خشک کم ولی پخت بالا
4: انقباض خشک اصلاً ندارد؛ که برای کاشی کف خوب است.
5: در دمای 1020 درجه انقباض پخت آن 0.3% است.
در ایران از این ماده برای بدنه استفاده می شود ولی برای لعاب مورد استفاده است زیرا که در لعاب کاشی های دیوار و کف به دلیل مات کنندگی نسبت به کربنات کلسیم دیگر جوش نمی زند.
ی: کلریت
به دلیل رنگ تیره پس از پخت بیشتر در بدنه های قرمز تک پخت استفاده می گردد.
ساخت کاشی
سرامیک ها ممکن است لعاب دار و یا بدون لعاب باشند . لعاب کاشی هادر انوع مختلف در دسترس هستند لعاب مات ، نیمه براق ، براق ، سفید یا رنگی وگلدار، همچنین خشت کاشی نیز در ابعاد ، اشکال متنوع دارای سطحی صاف یا بر جسته ، زبریا طرحدار می باشد که بر حسب مورد ومحل مصرف انتخاب می شوند . خشک کاشی را که به آن بسیکوئیت می گویند به کمک لعاب مورد نظر اندود می کنند و این لعاب به صورت گردمخلوط شده در آب به صورت معلق ( سوسپانسیون ) می باشد اندود می کنند .خشت آماده شدهوارد کوره پیش پخت و سپس کوره اصلی می شود و پس از پخت درجه بندی و بسته بندی میگردد . درجه بندی کاشی ها بر اساس کیفیت آن ، در ابعاد خشمک و لعاب کاری تعیین میگردد . کاشی باید دارای لبه های قائم ، ابعاد دقیق و لعاب یکنواخت و بدون پریدگی وخال باشد کاشی های لعابی با ضخامت 4 تا 12 میلیمتر بر حسب مکان مورد مصرف تهیهمی گردند . نوعی از این کاشی ها که سطح زبر تری دارند منحصرا برای کف استفاده میشوند سرامیک های موزائیکی نیز نوعی از سرامیک ها هستند که از قطعاتی با شکل هندسی وکوچک که به صورت شبکه ای بر روی ورقه ای از کاغذ گراف مخصوص در کنار هم قرار گرفتهاند ، تشکیل می شوند . این سرامیک ها روی بستری از ملات قرار می گیرند و پس ازگرفتن ملات ، روی آن را با آب خیس می کنند تا کاغذ آن جدا شود وسپس با دوغاب دورآنها را پر می کنند . به طور کلی در مورد کاشی و سرامیک باید مندرجا استانداردشماره 25 ایران رعایت شود .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 44 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله کاشی و سرامیک
